پژوهشکده باقرالعلوم | با حضور اندیشمندان و پژوهشگران حوزوی؛

مراسم رونمایی از مجموعه کتاب‌های «بازسازی گفتمان نقد وهابیت» با حضور اندیشمندان و پژوهشگران حوزوی توسط کارگروه امت و تمدن پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در این مراسم کتاب‌های «وهابیت در ترازوی سلف (تبیین تضاد وهابیت با سلف)، وهابیت (آسیب‌شناسی نقدهای وهابیت در ادوار مختلف، توحید خیالی (تضاد گفتمان وهابیت با اسلام در توحید)، جسم‌انگاری خداوند (تبیین مواضع تجسیمی تفکر وهابیت و ضدیت آن با مذاهب اسلامی)، شرک در نقاب توحید (نقد تهاجمی خوانش شرک‌آمیز توحید وهابیت) و واژگونی واژگان (همگرایی سکولاریسم و وهابیت)» رونمایی شدند.

 

آیت‌الله نجم الدین طبسی، آیت‌الله سیدحسن آل مجدد شیرازی و حجت‌الاسلام محمدصفر جبرئیلی از سخنران‌های ویژه این مراسم بودند که با تاکید بر لزوم خروج از حالت دفاعی و اتخاذ رویکرد تهاجمی در مسئله نقد وهابیت، گفتند: حمله به مبانی اصلی وهابیت در باب توحید و شرک و سنت و بدعت باید مورد توجه محققان باشد، چرا که وهابیت از این مفاهیم بر ضد مسلمانان استفاده ناصحیح می‌کند.

آیت‌الله طبسی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم  طی سخنانی در این نشست تاکید کرد که محققان حوزه وهابیت باید از حالت دفاعی عبور کرده و منتظر طرح اشکال از سوی وهابیت نباشند.

 

وی با اشاره به اینکه تا دیروز وهابیت به مبانی اعتقادی ما حمله می‌کردند و اکنون ما باید به مبانی تفکرات باطل آنان حمله کنیم و آنها باید پاسخ بدهند، از موسسات پژوهشی تحقیقی درخواست کرد تا نسبت به مسئله کادرسازی و تربیت نیرو توجه ویژه داشته‌ باشند.

 

استاد درس خارج حوزه علمیه قم اظهار داشت: ارزش دارد که اساتید حتی یک درس خود را تعطیل کنند و به جای آن به تربیت چهار نفر از شاگردان با استعداد خود بپردازند.

 

وی با تاکید بر اینکه نباید چنین آثاری محصور به ایران بماند، افزود: پس از تحولات اخیر غزه توجه به مکتب آل محمد (صلی‌الله علیه و آله) بیش از پیش شده است و لازم است که چنین آثار ارزشمندی به زبان‌های مختلف ترجمه شده و صرفا به فارسی اکتفا نشود.

 

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خواهان توجه ویژه مسئولان مؤسسات پژوهشی تحقیقی به وضعیت محققان شد و گفت: محققانی که تمام وقت خود را برای تولید آثار ارزشمند می‌گذارند نباید از نگاه معیشتی در تنگنا باشند.

در ادامه این همایش، آیت‌الله سیدحسن آل مجدد شیرازی با بیان اینکه علم صرفا منحصر به آنچه پیشینیان نوشته‌اند نیست و اندیشمندان و علمای جدید هم می‌توانند با تفکر و اندیشه، متون علمی علمای پیشین را نقد کنند، خواستار روی دست گرفتن شیوه تهاجمی در نقد وهابیت شد.

 

وی افزود: روش تهاجمی پیش از این نیز سابقه داشته ولی ضعیف بوده است. باید رویکرد ما نسبت به تفکر وهابیت، تهاجم به تفکرات و اندیشه‌های آنان بر اساس روش‌های مختلف باشد.

 

این محقق و پژوهشگر حوزوی با تاکید بر حمله به مبانی و ارکان وهابیت، خاطرنشان کرد: حمله و تهاجم به مبانی اصلی وهابیت در باب توحید و شرک و سنت و بدعت مورد توجه قرار بگیرد، چرا که وهابیت از این مفاهیم بر ضد مسلمانان استفاده ناصحیح می‌کنند.

 

آیت‌الله آل‌مجدد شیرازی عدم فهم صحیح از نصوص دین و سنت را یکی از عوامل اشکال و خلل در فهم وهابیت دانست و گفت: اختلاف عمیق وهابی‌ها با اهل سنت نیز به همین خاطر است که فهم صحیحی نسبت به نصوص دین و سنت ندارند.

 

وی خطای وهابیت در تشخیص موضوعات را عامل دیگر اشکال در فهم آنان برشمرد و افزود: همگان شرک و کفر و بدعت و امثال آن را مجاز نمی‌دانند، اما اینکه به عنوان مثال این عمل شرک و یا کفر است یا خیر، وهابیت در تطبیق این مسئله مشکل دارد.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب توصیه‌ای به محققین و مقاله‌نویسان پیرامون اندیشه وهابیت ارائه کرد و گفت: محققین ما باید تحریر دقیقی از محل نزاع و اشکال میان مسلمانان و وهابیت داشته‌ باشند. مثلا برخی از طلاب می‌گویند وهابیت توسل و زیارت قبور را قبول ندارند، اما این اطلاق درست نیست. وهابیت توسل و زیارت مشروع و غیرمشروع دارند. بنابراین باید محل دقیق نزاع مشخص باشد.

 

وی آشنایی طلاب و محققان به اصطلاحات مورد استفاده وهابیت را از لوازم دیگر کار تحقیقی در مورد وهابیت برشمرد و گفت: شما باید حتما به مبانی وهابیت در زمینه‌های مختلف فقه و رجال و حدیث و... مسلط باشید.

 

آیت‌الله آل‌مجدد شیرازی طلاب را به مطالعات تطبیقی توصیه نمود و عنوان کرد: برخی از طلاب به مبانی وهابیت حمله می‌کنند ولی به این مبانی در مذهب تشیع تسلط و آگاهی ندارند.

در بخش دیگری از این مراسم، حجت‌الاسلام محمد صفر جبرئیلی یکی از امتیازات این آثار را استفاده از کاغذ سبک و مختصر بودن آن دانست و گفت: استفاده از فضلای جوان از مزیت‌های دیگر این آثار است.

 

وی با تاکید بر لزوم گزیده‌نویسی آثار گفت: امروز حوصله مخاطبین برای مطالعه متون حجیم و طولانی کاهش یافته و لازم است که مؤلفان و نویسندگان به سمت تولید آثار تحقیقی متناسب با ذائقه مخاطبان بروند.

 

در ابتدای این مراسم نیز حجت‌الاسلام سیدعلی موسوی با بیان اینکه جریان وهابیت پیش از آنکه به شیعه ضربه بزند، در حال نابود کردن جامعه اهل سنت و به خطر انداختن تمام جهان اسلام است، وهابیت را زمینه‌ای برای گسترش سکولاریسم در جامعه اسلامی دانست و گفت: این جریان در اعماق وجود خود سکولاریسم را حمل می‌کند.

 

رئیس پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) با اشاره به تالیف مجموعه کتاب‌های نقد وهابیت اظهار داشت: اگر مخاطب اهل سنت این کتاب‌ها را بخواند احساس نمی‌کند که هویت سنی او به چالش کشیده شده است، بلکه متوجه خطر وهابیت برای کل جهان اسلام می‌شود.

 

وی با اشاره به آثار نوشته شده درباره نقد وهابیت از حضور اساتید در این مراسم تشکر کرد.

 

همچنین حجت‌الاسلام احمد کوثری، رئیس کارگروه امت و تمدن پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) طی سخنانی گفت: مسئله وهابیت کاملا تخصصی و ویژه بوده و کمتر به آن توجه تخصصی شده است.

 

وی با بیان اینکه بسیاری از واژه سلفیه برای وهابیت استفاده می‌کنند که مطلوب خود جریان وهابی است، افزود: در سخنرانی عبدالعزیز پادشاه عربستان آمده است که به جای واژه وهابیت از واژه سلفی استفاده شود زیرا متوجه هستند که وهابیتی در دوران پیامبر وجود ندارد اما اتصال به سلف صالح رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مورد پسند است.

وی ادامه داد: شهید شیخ محمد بوتی در کتاب «السلفية مرحلة زمنية مباركة لا مذهب إسلامي» بیان می‌کند که سلفیت یک مرحله تاریخی مبارک بوده است، نه مذهبی اسلامی؛ یک نویسنده غربی در کتاب «اسلام وهابی از احیاگری تا اصلاح» نیز بیان می‌کند که «محمدابن عبدالوهاب» ظرفیتی برای غرب است زیرا نوک تکفیرش به سمت مسلمانان است و غرب باید از آن استفاده کند.

 

رئیس کارگروه امت و تمدن پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) با بیان اینکه امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب درباره وهابیت تذکر داده‌اند، اظهار داشت: تلاش کردیم که در این آثار یک گفتمان‌سازی در مورد مواجهه صحیح با نقد وهابیت صورت بگیرد.

 

وی رویکرد تهاجمی به اندیشه وهابیت را از ویژگی‌های این آثار برشمرد و گفت: مولفان این کتاب‌ها به شیوه تهاجمی ثابت می‌کنند که عقاید وهابیت جزو اسلام نیست.

 

حجت‌الاسلام کوثری در پایان به سخنان حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید در رد وهابیت به عنوان مذهبی اسلامی اشاره کرد: «علمای اهل سنت خوشبختانه با صراحت در چچن اعلام کردند که وهابیت جزء مذاهب اهل سنت نیست و ما نیز می‌گوییم جزء مذهب ما هم نیست، پس همگی اجماع داریم که وهابیت جزء اسلام نیست؛ وهابیت آئین ساختگی است و هیچ ارتباطی به اسلام ندارد.»

 

در پایان این مراسم از مجموعه کتاب‌های بازسازی گفتمان نقد وهابیت که شامل شش عنوان کتاب زیر است، رونمایی به عمل آمد.

جسم‌انگاری خداوند نزد وهابیت
تبیین مواضع تجسیمی تفکر وهابیت در مسئله توحید و ضدیت آن با مذاهب اسلامی
نویسنده: ابوالفضل قاسمی

آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، مُجَسِّمه و مُشَبِّهَه بودن برخی جریان‌های متهم به تجسیم و تشبیه است. آیا این نسبت‌ها صحیح است یا خیر؟

در کتاب اسلامی، سه جریان «کرامیه» و «حشویه» و «وهابیت» از مشهورترین گروهایی هستند که متهم به تجسیم و تشبیه شده‌اند، ولی با توجه به نقش «وهابیت» در زمان حاضر، دیدگاه ‌آنها بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

در این اثر برای یک تحلیل صحیح و بدون پیش‌داوری، در ابتدا مفهوم شناسی صحیح نسبت به تشبیه و تجسیم براساس شاخصه‌های مذاهب اسلامی بیان شده است و سپس با مراجعه به کتب اصلیِ هر جریان، قضاوتی نسبت به دیدگاه آن جریان ارائه گردیده است.

 
واژگونی واژگان
همگرایی تفکر سکولاریسم و وهابیت
نویسنده: مهدی زندی

گاهی اوقات، مفهوم یک لفظ را می‌توان با همسان‌سازی و مشابه‌سازی دچار تردید و واژگونی کرد. به‌عنوان مثال تکفیر، خشونت و افراط‌گرایی از جمله الفاظی است که به جای یکدیگر به کار برده می‌شود، در حالی‌که هر کدام، دارای معانی مختلفی است. یا در مورد مفهوم ترور در ادبیات امروز جهان اسلام چندین واژه استفاده می‌شود که هر کدام به زاویه خاصی از این مفهوم اشاره دارد.

الفاظی مانند اوهاب، بغی، فتک، اغتیال، ارعاب و عنف همگی در ادبیات رسانه‌ای جهان عرب به‌عنوان همنشینان ترور به کار می‌روند، در حالی که نزد اهل فن، هر کدام دارای مفاهیم مختلف و دارای ظرافت‌های فقهی و حقوقی متفاوتی است. در چنین حالتی، لفظ باقی است ولی مفهوم آن دچار دگردیسی شده و تغییر ماهیت پیدا می‌کند، به صورتی که همان لفظ استفاده می‌شود ولی معنای کاملاً متفاوت با مفهوم اصیل آن به ذهن می‌رسد.

هجوم همه‌جانبیه رسانه‌های سکولار و روشنفکر به یک مفهوم اسلامیِ اصیل و استفاده مکرّر آن در مفهومی متفاوت و با ارائه شواهدی از استفاده آن در زبان بزرگان و افراد مقبول در جامعه، که متفاوت از معنای اصیل آن لفظ باشد، از راهبردهای ایجاد دگردیسی در مفاهیم اسلامی و بخشی از نبرد واژه‌ها علیه اسلام است.

شرک در نقاب توحید
تبیین خوانش شرک‌آمیز توحید وهابیت و ضدیت آن با اسلام همراه با پاسخ‌های تهاجمی به وهابیت
نویسنده: مرتضی توکلی

تضاد تفکر اسلام با تفکر وهابیت، تضادی اصولی و مبنایی است. این تضاد، به هیچ‌وجه ناشی از بدفهمیِ طرفین از یکدیگر و سوءتفاهم نیست، بلکه تضاد در عقیده و تعاریف و مفاهیم طرفین است.

به عبارتی ساده‌تر، تعریف وهابیت از توحید، با معیار و شاخص اسلام که مبتنی بر قرآن و سنت رسول الله(ص) می‌باشد، شرک و کفر است و با اسلام همخوانی ندارد؛ متقابلاً توحید اسلام هم نزد وهابیت، شرک و کفر تلقی می‌شود.

براین اساس، بر مبنای عقیده وهابیت، نه‌تنها مسلمانان، مشرک‌اند، بلکه العیاذ بالله قرآن نیز کتابی شرکی است و به‌واسطه این تضاد، انبیاء و صالحین و اولیاءالله نیز تکفیر می‌شوند!

توحید خیالی
تضاد گفتمان و هابیت با اسلام در توحید
نویسنده: حسن حسینعلی

وهابیان بر این‌باورند که «قائل شدن به قدرت مافوق بشریِ انبیاء و اولیای الهی، مستلزم تعارض با قدرت خدای سبحان است»، در حالی که موجودات، هیچ حیثیت استقلالی از خود نداشته و همه هویتشان ربط و وابسته به خداوند متعال است.

گفتمان وهابیان برخلاف ادعایشان، ضد توحید است؛ وهابیت با نگاه باطلی که به توحید و شرک دارند، العیاذ بالله باید به شرکی بودن وساطت حضرت جبرائیل در وحی، واسطه‌گری حضرت میکائیل در رزق، وساطت حضرت اسرافیل در احیاء و واسطه‌گری حضرت عزرائیل در قبض ارواح، اعتراف کنند؛ زیرا براساس گفتمان مذکور، چنین قدرتی از فرشتگان، به‌منزله دست‌اندازی آنها به قدرت خداوند است و منجر به استقلال ذاتی آنان خواهد شد!

نتیجه این باور متضاد، تکفیر مسلمانان است؛ وهابیان با تشبیه اعمال اسلامی مسلمانان مانند استغاثه، شفاعت و ... به اعمال شرکی مشرکان، مسلمانان را به شرک و کفر متهم می‌کنند.

وهابیت در ترازوی سلف
نفاق وهابیت در معرفی خود به عنوان جریان سلفی و تبیین تضاد وهابیت با سلف
نویسنده: سید ابوالفضل حسینی پور

انتساب به آرای سلف صالح، یکی از مهم‌ترین راه‌های مشروعیت‌یابی در بین اهل سنت است. وهابی‌ها که در چند قرن اخیر پدید آمده‌اند، نه تنها  ادعاهای خود را به سلف منتسب کرده‌اند، بلکه سلف را منحصر در آرای خود دانسته‌اند و دیگران را متهم به کنارگذاشتن سلف کرده‌اند. بهترین عیار برای سنجش ادعای سلف‌گرایی آنها بحث توحید و شرک است؛ زیرا شاخصه وهابی‌ها، نوع تفسیر آنها از توحید و شرک است که براساس آن، مذاهب اسلامی را تکفیر می‌کنند.

بررسی‌های این نوشته نشان می‌دهد که نه‌تنها توحید و شرک وهابی‌ها منطبق با توحید و شرک سلف نیست، بلکه تضاد و تباینی آشکار بین دیدگاه‌های آن دو مشهود است. بنابراین وهابی‌ها ادعای سلف‌گرایی را تنها برای مشروعیت بخشی به ادعاهای خود به کار بسته‌اند و در حقیقت، آنها بیگانه‌ترین طیف از دیدگاه‌های سلف هستند.

وهابیت
آسیب‌شناسی نقد وهابیت در ادوار مختلف و تبیین نقد صحیح
نویسنده: احمد علی داد

وهابیت با تکیه بر فهم غلط از مسئله توحید و شرک، بنیان‌گذار تکفیرهای بی‌رویه‌ای در جهان اسلام شده است. وهابیت در عصر حاضر به سبب سیاست‌هایی که در پیش گرفته است، به دنبال توسعه افکار خود در کل جامعه اسلامی است. از این‌رو، بر کسانی که در حوزه نقد وهابیت فعالیت می‌کنند، لازم است به سیاست‌های وهابیت در این زمینه توجه ویژه کنند و در زمینه نقد و هابیت آسیب‌شناسی جدی به عمل آورند تا به‌درستی وهابیت را نقد کرده و از افتاده در دام‌هایی که وهابیت در این مسیر پهن کرده،‌ در امان باشند.

کتاب حاضر در دو بخش به آسیب‌شناسی نقد و هابیت پرداخته است؛ بخش اول به آسیب‌های مرتبط با شناخت تفکر وهابیت و بخش دوم به آسیب‌های روشی در نقد وهابیت اختصاص پیدا کرده است.