هرمزگان | یادداشت؛

۲۸ مرداد، تنها یک واقعه تاریخی نیست؛ بلکه یک تجربه آموزشی و عبرت‌آموز برای همه ایرانیان است که نشان می‌دهد حفاظت از استقلال سیاسی و حقوق مردم، نیازمند تلاش جمعی، آگاهی عمومی و مقاومت در برابر نفوذهای خارجی است.

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی کاظمی، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان قشم، در یادداشتی نوشت: کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مقاطع تاریخ معاصر ایران است که اثرات آن تا امروز در لایه‌های سیاسی و اجتماعی کشور مشاهده می‌شود. این روز، با سرنگونی دولت منتخب مردم به رهبری دکتر محمد مصدق، نه تنها مسیر سیاسی ایران را تغییر داد، بلکه نشان داد که تحولات داخلی کشور می‌تواند تحت تأثیر مداخلات خارجی نیز قرار گیرد.

دولت ملی دکتر مصدق، با اجرای طرح ملی شدن صنعت نفت، توانسته بود استقلال اقتصادی ایران را در برابر سلطه شرکت نفت انگلیس و نفوذ خارجی تثبیت کند. ملی شدن نفت، اقدامی جسورانه و استراتژیک بود که اهداف توسعه اقتصادی و سیاسی ایران را دنبال می‌کرد، اما با مقاومت شدید قدرت‌های جهانی و به ویژه انگلیس روبه‌رو شد. این مقاومت، زمینه‌ساز طراحی کودتا و اقدامات پنهانی برای سرنگونی دولت قانونی شد.

تحلیل رخدادهای ۲۸ مرداد نشان می‌دهد که این کودتا ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی بود. حمایت مالی و اطلاعاتی سرویس‌های امنیتی خارجی، بهره‌گیری از گروه‌های سیاسی مخالف مصدق، و ناآرامی‌های اجتماعی ساختگی، ابزارهایی بودند که کودتاگران برای پیشبرد اهداف خود استفاده کردند. در مقابل، ضعف سازماندهی و سوءتفاهم‌های سیاسی میان گروه‌های حامی دولت، زمینه‌ای فراهم کرد که دولت قانونی نتواند مقاومت مؤثری از خود نشان دهد.

پیامدهای کودتای ۲۸ مرداد برای ایران بسیار گسترده بود. نخست، اعتماد عمومی به فرآیندهای دموکراتیک و انتخابات آسیب جدی دید. مردمی که برای انتخاب نمایندگان خود پای صندوق‌های رأی رفته بودند، مشاهده کردند که قدرت‌های خارجی و نفوذ سیاسی داخلی می‌توانند اراده آنان را نادیده بگیرند. این واقعیت، شکاف میان جامعه و حکومت را عمیق‌تر کرد و زمینه‌ساز نارضایتی‌های سیاسی در دهه‌های بعد شد.

دوم، کودتا باعث بازگشت محمدرضا پهلوی به قدرت با حمایت خارجی شد و سلطه شاه بر کشور تقویت شد. این بازگشت، نه تنها استقلال واقعی سیاسی ایران را محدود کرد، بلکه زمینه رشد نهادهای غیرمردمی و سرکوب مخالفان سیاسی را فراهم آورد. نهادهای امنیتی و انتظامی که پس از کودتا شکل گرفتند، نقش مهمی در محدود کردن آزادی‌های مدنی و سیاسی ایفا کردند و جامعه ایران را وارد دوره‌ای از تنش‌های سیاسی و اجتماعی نمود.

سوم، کودتای ۲۸ مرداد، الگوی مداخلات خارجی در امور داخلی ایران را تثبیت کرد و به تاریخی تلخ برای روابط بین‌الملل کشور تبدیل شد. تجربه این کودتا به ایرانیان نشان داد که استقلال اقتصادی و سیاسی می‌تواند با تهدید و فشارهای خارجی مواجه شود و بدون پشتیبانی داخلی مستحکم، حتی دولت‌های قانونی نیز در برابر توطئه‌ها آسیب‌پذیر هستند.

با گذشت بیش از هفت دهه، ۲۸ مرداد همچنان موضوع بحث‌های سیاسی، تاریخی و آموزشی در ایران است. این واقعه، نه تنها بازتاب‌دهنده یک شکست سیاسی، بلکه یادآور ضرورت تقویت ساختارهای دموکراتیک، افزایش آگاهی عمومی و اهمیت استقلال اقتصادی و سیاسی کشور است. همچنین، کودتا باعث شد که تحلیلگران و سیاست‌گذاران ایرانی بیش از پیش به اهمیت توانایی‌های داخلی و مدیریت بحران‌های سیاسی پی ببرند و به دنبال جلوگیری از تکرار تجربه‌های مشابه باشند.

در سطح اجتماعی، کودتای ۲۸ مرداد به تولید خاطره جمعی و هویت سیاسی جدید منجر شد. گروه‌های مختلف اجتماعی، از روشنفکران گرفته تا نیروهای ملی‌گرا و مذهبی، این واقعه را به عنوان نقطه‌ای حساس در تاریخ کشور تفسیر کرده و سیاست‌های آینده خود را بر اساس درس‌های آن تنظیم کردند. درس‌هایی که بر اهمیت مشارکت عمومی، آگاهی سیاسی و ضرورت حفظ استقلال ملی تأکید داشتند.

در نهایت، ۲۸ مرداد یادآور این است که تاریخ، تجربه و آگاهی، ابزارهای مهمی برای پیشگیری از تکرار اشتباهات گذشته هستند. بررسی این کودتا به نسل‌های بعدی ایران این پیام را منتقل می‌کند که استقلال، دموکراسی و آزادی‌های مدنی نیازمند تلاش مستمر، انسجام ملی و پایداری در برابر فشارهای خارجی است. همچنین، این تاریخ تلخ یادآور می‌شود که مردم و دولت‌ها باید همواره آماده مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی باشند تا مسیر توسعه و پیشرفت کشور تحت تأثیر اقدامات مداخله‌جویانه قرار نگیرد.

۲۸ مرداد، بنابراین، تنها یک واقعه تاریخی نیست؛ بلکه یک تجربه آموزشی و عبرت‌آموز برای همه ایرانیان است که نشان می‌دهد حفاظت از استقلال سیاسی و حقوق مردم، نیازمند تلاش جمعی، آگاهی عمومی و مقاومت در برابر نفوذهای خارجی است. درس‌هایی که امروز نیز در مواجهه با چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌تواند راهگشا باشد و مسیر ایران را به سمت توسعه پایدار و امنیت ملی هدایت کند.