اکران در دوردست‌های بی‌سینما

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، اکران سیار امروزه به یک جنبش فرهنگی فراگیر تبدیل شده که مفهوم «عدالت فرهنگی» را از دل شعارها بیرون کشیده و با تصویر و نور و صدا، به واقعیتی ملموس در جای‌جای کشور بدل کرده است.

این میدان البته یک قهرمان ندارد. در کنار مؤسسه‌هایی چون اکران مردمی عمار، سینماسیار انجمن سینمای جوانان ایران و پلتفرم‌هایی همچون راوینو، یکی از بازیگران اصلی، مؤسسه بهمن سبز است. بهمن سبز  را حوزه هنری  اوایل دهه 80 شمسی راه‌اندازی کرد که حالا با بهره‌برداری از ۶۰ سینما و ۱۹۲ سالن در سراسر کشور و ظرفیتی بیش از ۳۱ هزار صندلی، به یکی از بزرگ‌ترین و پیشروترین نهادهای سینمایی کشور بدل شده و با طرح اکران سیار خود، فصل تازه‌ای در توزیع فیلم و دسترسی فرهنگی گشوده است.

اکران سیار بهمن سبز، با استفاده از تجهیزات حرفه‌ای، تیم‌های اجرایی آموزش‌دیده، و همکاری با نهادهای محلی، فیلم‌های ایرانی و گاهی بین‌المللی را در سالن‌های چندمنظوره، مدارس، مساجد، حسینیه‌ها و حتی فضاهای باز به نمایش می‌گذارد. این امر باعث شده تا تصویر سینما به دل روستاهای دورافتاده یا محله‌های کم‌برخوردار برسد؛ جایی که شاید برخی کودکان برای اولین بار چنین تجربه‌ای را کسب کنند.

نقشه‌ای که نیمی از ایران را خالی نشان می‌دهد

محمد محمدی‌نیاکی، مدیر پخش اکران سیار مؤسسه بهمن سبز، با اشاره به نابرابری جغرافیایی در توزیع سالن‌های سینما در کشور می‌گوید:«بدنه اکران سینما در کشور با پراکندگی توسعه پیدا کرده است. اگر نگاهی به آمار رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا حتی داده‌های ساده‌ای که در جست‌وجوهای اینترنتی وجود دارد بیندازید، متوجه می‌شوید که حدود ۶۰ درصد از جغرافیای کشور فاقد سینمای فعال است. یعنی ما شهرهای بزرگی داریم، حتی مرکز استان‌هایی که در حال حاضر اصلاً سینمایی ندارند. این یعنی جمعیت قابل‌توجهی از مردم کشور، عملاً از امکان دیدن فیلم در سینما محروم‌اند.»

وی ادامه می‌دهد:«وقتی چنین کمبودی در زنجیره سینماداری کشور وجود دارد، اکران سیار با هدف پوشش همین مناطق شکل گرفت. مأموریت نخست ما این است که آن ۶۰ درصد مناطق فاقد سینما را پوشش بدهیم؛ یعنی فیلم را به دل مردمی ببریم که سال‌ها منتظر بودند اما سینما به شهرشان نرسید.»

مدیر پخش اکران سیار مؤسسه بهمن سبز، در تحلیل دوم خود به چالشی مهم‌تر اشاره می‌کند:«فرض کنید یک بچه در یکی از این مناطق تبلیغ یک انیمیشن را در شبکه پویا می‌بیند و دلش می‌خواهد آن را در سینما تماشا کند؛ اما نمی‌تواند، چون اصلاً سینمایی در آن‌جا وجود ندارد. این یک واقعیت است که در نقطه شروع اکران، صاحبان آثار می‌دانند که ۶۰ درصد مردم ایران فیلمشان را نخواهند دید. پس طبیعی است که اصلاً فیلمی متناسب با دغدغه‌ها و نیازهای آن جمعیت هم تولید نمی‌شود.»

او با تأکید بر ضرورت بازتعریف نسبت تولید و توزیع، تصریح می‌کند:«در حال حاضر اگر آمار فروش سینمای کشور را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که تنها شش یا هفت شهر بزرگ مثل تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، قم، کرج و ساری، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد فروش سینمای کشور را به خود اختصاص داده‌اند. به همین دلیل، آثاری هم که ساخته می‌شوند بیشتر متناسب با مخاطبان همین کلان‌شهرها هستند. مأموریت دوم اکران سیار، تنظیم این نسبت است؛ یعنی کاری کنیم که تولیدکنندگان آثار، مسائل و دغدغه‌های مناطق فاقد سینما را هم ببینند. صدای مردم سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، جنوب کرمان و... باید در سینما شنیده شود.»

محمدی‌نیاکی با اشاره به افزایش سالانه قیمت بلیت سینما، سومین نقش و مسئولیت اکران سیار را چنین بیان می‌کند:«ما هر سال شاهد افزایش قیمت بلیت سینما هستیم. طبیعی است که با بالا رفتن قیمت، برخی اقشار جامعه که توان مالی کمتری دارند، سینما را از سبد فرهنگی‌شان حذف می‌کنند. اکران سیار حتی در شهرهای دارای سینما هم می‌تواند به توزیع عدالت فرهنگی کمک کند؛ یعنی با هزینه‌هایی پایین‌تر، فیلم‌ها را در مساجد، مدارس و کانون‌های فرهنگی به نمایش بگذارد تا مخاطبانی که توان پرداخت بلیت‌های گران‌قیمت را ندارند، از این فرصت فرهنگی محروم نمانند.»

محمدی‌نیاکی تأکید می‌کند:«اکران سیار دیگر یک فعالیت جانبی یا مقطعی نیست؛ بلکه امروز به بخش مکمل و ضروری زنجیره سینمای ایران تبدیل شده است، با مأموریت‌هایی روشن در مسیر تحقق عدالت فرهنگی، گسترش عدالت در مصرف و توزیع آثار، و بازتعریف نسبت تولیدات سینمایی با نیازهای واقعی مردم ایران.»

تفاوت استقبال از اکران سیار در مناطق مختلف کشور

به گفته محمدی‌نیاکی، میزان استقبال از این طرح در مناطق مختلف کشور متفاوت است. او در این‌باره توضیح می‌دهد:«استقبال مخاطبان در مناطق مختلف، طبیعتاً تفاوت دارد. در شهرها و روستاهایی که فاقد سینما هستند یا سال‌هاست رنگ پرده سینما را ندیده‌اند، اشتیاق مردم برای تماشای فیلم بسیار بیشتر است. در این مناطق، سینما یک تجربه تازه و جذاب برای مردم است و این تازگی، باعث استقبال گسترده می‌شود. از سوی دیگر، در مناطقی که مردم قبلاً تجربه حضور در سینما را داشته‌اند، ممکن است این استقبال کمی ملایم‌تر باشد.»

محمدی‌نیاکی در خصوص جزئیات اجرای اکران سیار می‌گوید:«در حال حاضر، تیم اجرایی ما پنج نفره است. ما مدلی از اکران را طراحی کرده‌ایم که بسیار ساده، کم‌هزینه و قابل اجرا در اکثر نقاط کشور است. این مدل بر پایه تجهیزات حداقلی مانند ویدیو پروژکتور، پرده نمایش، سیستم صوت و یک لپ‌تاپ طراحی شده است. بررسی‌های ما نشان داد که بسیاری از مدارس، مساجد، آمفی‌تئاترها و دیگر اماکن عمومی کشور، همین امکانات پایه را در اختیار دارند.»

او می‌افزاید:«بر همین اساس، نرم‌افزاری طراحی کرده‌ایم که با استفاده از رمز یک‌بار مصرف، امکان نمایش فیلم را به‌صورت آفلاین در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد. این سیستم حتی در مساجد مناطق مرزی هم قابل استفاده است. بنابراین به‌جای انتقال تجهیزات گسترده، ما تلاش کردیم با استفاده از زیرساخت‌های موجود در کشور، یک شبکه گسترده و انعطاف‌پذیر برای اکران فیلم‌ها ایجاد کنیم.»

هزینه تماشای اکران سیار؛ شفاف، طبقه‌بندی‌شده و متناسب با منطقه

یکی از نکاتی که همواره مورد پرسش مردم و برگزارکنندگان محلی قرار می‌گیرد، هزینه تماشای فیلم در قالب اکران سیار است. محمدی‌نیاکی با اشاره به سازوکار شفاف این طرح می‌گوید:«تماشای فیلم در اکران سیار برخلاف تصور رایگان نیست. ما برای این‌که بتوانیم عدالت فرهنگی را به شکلی پایدار اجرا کنیم، نرخ‌نامه مشخصی را برای اکران‌ها تدوین کرده‌ایم که بر اساس موقعیت جغرافیایی و سطح امکانات هر منطقه، دسته‌بندی شده است.»

او در ادامه می‌افزاید:«هزینه تماشای فیلم در مناطق روستایی به‌ازای هر نفر ۱۵ هزار تومان است. در شهرهای کوچک، این رقم به ۲۵ هزار تومان می‌رسد و در شهرهای بزرگ با جمعیت بالای ۴۰۰ هزار نفر، هر نفر برای دیدن فیلم باید ۳۵ هزار تومان پرداخت کند.»

محمدی‌نیاکی تأکید می‌کند:«اکران‌های ما حتی در پارک‌ها یا فضاهای عمومی شهری نیز رایگان نیستند. برای هر فیلم، مبلغی به‌عنوان هزینه اکران تعیین می‌شود و به‌صورت منظم و شفاف دریافت می‌گردد. این سازوکار باعث شده تا طرح اکران سیار، علاوه بر جنبه فرهنگی، از نظر اقتصادی نیز قابل تداوم باشد.»

انتخاب فیلم‌ها برای اکران سیار؛ تطابق با فرهنگ و ذائقه مردم

در خصوص محتوای فیلم‌های نمایش داده‌شده در اکران سیار، محمدی نیاکی توضیح می‌دهد:«ما فیلم‌هایی را برای اکران در این طرح انتخاب می‌کنیم که مطابق با ویترین سینمایی کشور باشند و از لحاظ مضمون، سالم و متناسب با فرهنگ جامعه باشند. در فرآیند انتخاب فیلم‌ها، حساسیت‌هایی را در نظر می‌گیریم تا اطمینان حاصل کنیم که آثار به نمایش درآمده، اثر سوء بر روی فرهنگ عمومی مردم نگذارند.»

او در ادامه می‌افزاید:«برای این‌که سینما و فیلم‌ها بتوانند در دل جوامع مختلف جایگاهی پیدا کنند، باید محتوای آن‌ها با فرهنگ و ذائقه مردم هر منطقه همخوانی داشته باشد. به همین دلیل، ما تلاش می‌کنیم فیلم‌هایی را وارد چرخه اکران سیار کنیم که به نوعی ارتباط با فرهنگ عامه مردم داشته باشند.»

محمدی نیاکی به برخی از فیلم‌هایی که در سال جاری وارد چرخه اکران سیار شده‌اند اشاره می‌کند:«در همین سال اخیر، فیلم‌هایی چون پیش مرگ، مارمولک، موسی کلیم الله، صیاد شیرازی و در آینده انیمیشن رویا شهر و فیلم سینمایی اسفند را برای اکران در نظر گرفتیم. این آثار متناسب با فرهنگ عمومی مردم است و هدف ما این است که همواره آثار با محتوای مناسب و متناسب با نیازهای فرهنگی جامعه را در اختیار مخاطبان قرار دهیم.»

تجربه‌های اکران سیار در  نقاط مختلف

در خصوص تجربه‌های به‌دست‌آمده از اکران سیار در مناطق مختلف، محمدی نیاکی می‌گوید:«ما اکران‌های سیار را نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای مختلف نیز تجربه کرده‌ایم. یکی از تجربیات جالب ما، اکران فیلم اخت الرضا در عراق بود. این فیلم در ایام پیاده‌روی اربعین به نمایش درآمد و ما در یکی از موکب‌ها هر شب یک یا دو اکران از آن داشتیم. این تجربه نشان داد که اکران سیار در چنین فضاهایی می‌تواند تأثیر عمیقی بر مخاطبان داشته باشد.»

او ادامه می‌دهد:«همچنین در لبنان و افغانستان هم تجربه اکران فیلم داشتیم. این اکران‌ها در مناطق مختلف با استقبال ویژه‌ای مواجه شد و بازخوردهای بسیار مثبتی از مردم دریافت کردیم. به‌ویژه در مناطقی که مردم هیچ‌گاه تجربه رفتن به سینما را نداشته‌اند، واکنش‌ها شگفت‌انگیز و جذاب بود.»

محمدی نیاکی در خصوص تجربه‌های اکران سیار در مناطق مختلف ایران و بازخوردهای مخاطبان می‌گوید:«در اکران‌های سیار با تجربیات جالب و متفاوتی روبه‌رو شده‌ایم، به‌ویژه در مناطقی که مردم پیش از این هیچ‌گاه تجربه رفتن به سینما را نداشتند. به عنوان مثال، در یکی از مدارس عشایری، فیلم ببعی قهرمان را به نمایش گذاشتیم. معلم مدرسه که تبلیغ اکران سیار را دیده بود، از ما درخواست کرد که چگونه می‌تواند فیلمی را در مدرسه‌ای که بچه‌ها هیچ تجربه‌ای از اکران ندارند، به نمایش بگذارد. پس از تماس با ما، هزینه‌ای را پرداخت کرد و برای ۲۰ دانش‌آموز فیلم اکران شد.

او ادامه می‌دهد:«این تجربه باعث شد که اکران فیلم‌ها در این مدرسه به یک روال دائمی تبدیل شود و این فعالیت‌ها به تجربه‌های دوم و سوم هم رسید. در واقع، این نوع اکران‌ها نه تنها در مدارس بلکه در پاتوق‌های فرهنگی نیز تأثیرگذار بوده است. به‌طور مثال، در یکی از شهرستان‌ها، یک پاتوق فرهنگی با عنوان کافه کتاب شکل گرفت و پس از مدتی اکران فیلم‌ها نیز به این پاتوق اضافه شد. این امر باعث شد تا فضای پاتوق فرهنگی جذاب‌تر و جدی‌تر شود.»

نیاکی همچنین به تجربه‌ای بین‌المللی اشاره می‌کند و می‌گوید:«سال گذشته در لبنان و در شرایط جنگی، برای بچه‌های جنگ‌زده لبنانی فیلمی به نمایش گذاشتیم. این اکران با وجود قطع برق و بمباران‌ها، با بازخورد بسیار خوبی مواجه شد. تیم پشتیبانی ما به‌طور مداوم تلاش کرد تا اکران به‌طور کامل و بدون مشکل ادامه یابد.»

او اشاره می‌کند:«اکران‌های سیار نه تنها در سطح محلی به ترویج فرهنگ سینما کمک می‌کند، بلکه به ایجاد ارتباط فرهنگی و اجتماعی در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار نیز می‌پردازد.»

برنامه‌های توسعه اکران سیار در سال ۱۴۰۴

محمدی نیاکی در خصوص برنامه‌های توسعه طرح اکران سیار در سال ۱۴۰۴ می‌گوید:«در سال ۱۴۰۳، مجموع مخاطبان اکران سیار در کشور نزدیک به یک میلیون و صد هزار نفر بود که این استقبال با همکاری موسسات مختلف، از جمله انجمن سینمایی، حاصل شد. برای سال ۱۴۰۴ نیز ما در تلاشیم که با همکاری همه این گروه‌ها، علاوه بر افزایش تنوع آثار، تعداد اکران‌ها و مخاطبان را نیز بیشتر کنیم. سال گذشته، ۱۰ اثر در چرخه اکران سیار وارد شد و امسال هدف ما این است که این تعداد افزایش یابد. در این راستا، ویترین محتوای اکران را گسترش خواهیم داد.»

نیاکی می‌افزاید:«یکی از برنامه‌های مهم ما در سال ۱۴۰۴، تقویت تبلیغات سیار و شبکه تبلیغاتی است. به‌ویژه در شهرهایی که سینما ندارند، ما می‌خواهیم با ایجاد یک ساز و کار جدید، تبلیغات فیلم‌ها را انجام دهیم. در حال حاضر، تبلیغات فیلم‌ها در حدود ۴۰ درصد از شهرهایی که سینما دارند، انجام می‌شود، اما هدف ما این است که این تبلیغات را به روستاها و استان‌های فاقد سینما گسترش دهیم.»

او همچنین به توسعه زیرساخت‌های اکران سیار اشاره می‌کند و می‌گوید:«یکی دیگر از استراتژی‌های ما در سال ۱۴۰۴، توسعه زیرساخت‌های اکران سیار است. ما قصد داریم به‌ویژه در استان‌های محروم‌تر و کم‌برخوردار، زیرساخت‌های لازم برای اکران فیلم‌ها را فراهم کنیم. امیدواریم که با این اقدامات، بتوانیم خدمات اکران را در این مناطق به‌طور کامل پشتیبانی کنیم.»

منبع: فارس