به هیأت به عنوان یک پدیده علمی نگاه کنیم

به گزارش روابط عمومي سازمان تبليغات اسلامي، مهدی امین فروغی دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی و ادبیات عرب، پژوهشگر موسیقی و ادبیات آیینی و دبیر میز موسیقی اندیشکده هیأت در رابطه با شکل‌گیری پدیده هیأت گفت: هیأت یکی از مهمترین نهادهای مردمی در تاریخ تشیع است و در رشد و بالندگی مردم نقش به سزایی داشته است. این پدیده در اقوام مختلف و جغرافیای گوناگون متناسب با آداب و رسوم هر منطقه نقش‌های مهمی ایفا کرده و تاریخ دور و درازی را از سر گذرانده است؛ به طور مشخص بعد از عاشورای سال 61 هجری کم کم شکل‌های ابتدایی آنچه که امروز به آن هیأت می گوییم ، پاگرفت.

فروغی ادامه داد: در زمان بنی امیه و بنی عباس در دورانی که حکومت دست مخالفان شیعیان بود این پدیده کم کم در خفا و با وجود محدودیت‌های فراوان، شکل گرفت و رفته رفته تکامل پیدا کرد و در دوران حکومت شیعیان گسترش يافت و بالنده شد.

دبیر میز موسیقی اندیشکده هیأت درباره جایگاه علمی هیأت عنوان کرد: مهم آن است که تا کنون به صورت علمی درباره هیأت، کاری انجام نشده است مگر در سالهای اخیر که این پدیده توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده و ما شاهد این هستیم که در حوزه های آموزشی کارهایی صورت گرفته است.

امین فروغی ضمن توضیح درباره اینکه باید به هیأت از منظر جامعه‌شناسانه نگاه کنیم، بر شکل گیری فرهنگ مردم در هیأت‌ها نیز تأکید کرد: مثل هر پدیده‌ای که باید با نگاه علمی به آن بپردازیم هیأت هم با توجه به اهمیت آن می‌طلبد که به آن نگاه علمی داشته باشیم و از منظر جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی این پدیده مهم را بررسی کنیم. پدیده‌ای که فرهنگساز بوده و بیراه نیست اگر بگوییم که فرهنگ ما ایرانیان را هیات شکل داده است؛ چرا که ماحصل تحقیقات در متون دینی و کتابهای عالمان دینی و تحقیقات اندیشمندان حوزه دین و تشیع در هیأت‌ و برای عامه مردم گفته شده است؛ بنابراین احساسات مردم و احساسات دینی و مذهبی مردم در هیأت‌ شکل گرفته و بسیار تاثیرگذار بوده اما تا به حال درباره هیأت و واکاوی هیأت و ابعاد مختلف این پدیده کوتاهی کرده‌ایم.

وی درخصوص عدم نبود تاریخ جامع هیأت‌ها بیان کرد: ما هنوز یک تاریخ جامع هیات که از آغاز تا کنون به این پدیده به لحاظ تاریخی بپردازد سراغ نداریم. در بعضی پژوهش‌ها اشخاص به دوره‌هایی از تاریخ پرداخته‌اند و درباره جغرافیای فرهنگی آن تحقیق کرده‌اند اما ما امروز یک دایره المعارف كامل که فقط تاریخ هیإت در آن منعکس شده باشد در دسترس نداریم.

فروغی اظهار کرد: در دهه‌های اخیر اندیشمندانی هیأت را مورد مطالعه قرار داده‌اند و ما می‌بینیم که آثاری چه در حوزه های مکتوب  و چه در سایر قالب‌ها تولید می‌شود و این اتفاق بسیار مبارکی است که در روزگار ما رخ  مي‌دهد.

اين عضو هیئت علمی اندیشکده هیأت همچنين گفت: شناخت هيات از ابعاد مختلف یک علم است مثل سایر علوم که قابل رشد هستند. باید توجه داشته باشیم که هیأت در روزگار ما ابعاد مختلفی دارد؛ در هیأت واعظان را داریم که مردم را با معارف دینی آشنا می‌کنند. مداحان را داریم که با استفاده از ابزار هنر مثل شعر، موسیقی و مهارت‌های اجرایی، احساسات مردم را متوجه مفاهیم دینی می‌کنند و اجزای مختلفی که هرکدام دنیای خودشان را دارند و در طول تاریخ ایران هرکدام از این اجزا در حال تغییر بوده و متناسب با مناطق مختلف جغرافیایی، نقش آفرینی کرده‌اند.

فروغي ادامه داد: هیأت آیینه‌ای است که می توانیم در آن فرهنگ مذهبی خودمان را به تماشا بنشینیم و به مرور این آیینه را صیقل دهیم و نواقصی که در هیات‌ها وجود دارد را برطرف کنیم؛ تاکید می‌كنم باید به صورت علمی به آن پرداخته شود. ما در اندیشکده هیأت به طور علمی به مباحث گوناگون و از جنبه‌های مختلف به هیأت می‌پردازیم.

وی گونه‌شناسی هیأت را یکی از ارکان مهم بررسی جایگاه علمی هیأت بیان کرد و گفت: گونه‌شناسی هیأت یکی از مباحث مهمی است که ما باید به آن بپردازیم. امروزه هیات در اقصی نقاط ایران متناسب با آداب و رسوم و فرهنگ مردم آن منطقه است. منظور از گونه‌شناسی هیأت این است که شما با گوناگونی آداب و رسوم روبرو هستید برای مثال در تهران به طور مشخص هیأت‌های مختلفی را داریم. بعضی از هیأتها سیار هستند. بعضی هیأت‌ها در محل مخصوص و ثابتی هستند و عزاداری می‌کنند. بعضی هیأتها به امور عام‌المنفعه می پردازند که از ابتدا یک هیأت بودند و حالا یک صندوق قرض‌الحسنه یا درمانگاه دارند یا یک مرکز آموزشی در کنار خود تاسيس كرده‌اند؛ یعنی هیأت‌ها به برگزاری مراسم مذهبی بسنده نکرده‌اند و کنشگری اجتماعی دارند. گونه‌های مختلفی از هیأت را شاهد هستیم که هرکدام به شکلی درحال فعالیت هستند.

امین فروغی در پایان در رابطه با وظیفه میز موسیقی در اندیشکده هیأت توضیح داد: اندیشکده هیأت از بدو تاسیس یک هیأت علمی تشکیل داد و میزهای مختلف را راه اندازی کرد که هرکدام از اعضای هیئت علمی متناسب با تخصص خود دبیر این میزها شدند. ما در میز موسیقی بر مباحث مرتبط با الحان و نغمات که در هیأت‌ها شنیده می‌شود تمرکز و آنها را آسیب شناسی می‌کنیم و به مبحث هیأت از منظر موسیقی می‌پردازیم البته منظور  ما از موسیقی، موسیقی آوازی هست نه سازی؛ که با شنیدن لحن‌های مختلف مردم عواطفشان جذب مفاهیم معرفتی می شود.

منبع: ایسنا