چگونه تکریم مردم عادی می‌تواند جامعه را متحول کند؟

به گزاش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، برای پاسخ به این پرسش و بررسی اهمیت تکریم شهروندان عادی در جامعه، با حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به گفت‌گو پرداختیم. او با تأکید بر ضرورت تغییر نگاه جامعه به مفهوم تکریم و بزرگداشت، از کمبود توجه به افراد عادی که در زندگی روزمره خود قهرمانان واقعی هستند، سخن می‌گوید.

تکریم و نقش آن در تقویت هویت جمعی

حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران معتقد است که تکریم افراد در جامعه نقش بزرگی در تقویت هویت جمعی و ایجاد انگیزه در دیگران دارد. او می‌گوید: «این تکریم‌ها باید سازوکاری علمی و معتبر داشته باشند. اگر تنها به دانشگاهیان یا سیاستمدارانی که کار خاصی انجام داده‌اند محدود شود، عملاً بخش بزرگی از جامعه نادیده گرفته می‌شود. تجربه نشان داده که در بسیاری از کشورها، شهروندان نمونه—افرادی که در زندگی روزمره خود الگوهایی برجسته هستند—مورد تکریم قرار می‌گیرند.»

لزوم تغییر در سازوکارهای تکریم

به گفته ایمانی جاجرمی، یکی از مشکلات ما این است که برنده‌ها را همیشه تکریم می‌کنیم؛ کسانی که شهرت یا قدرت دارند؛ اما مادری که از طبقه پایین جامعه برخاسته و توانسته تمام فرزندانش را به تحصیلات عالیه برساند، یا رفتگری که کیف پر از دلار پیدا کرده و به صاحبش بازگردانده است، چرا نباید مورد تکریم قرار گیرند؟ این افراد قهرمانان واقعی زندگی روزمره‌اند و جای آن‌ها در فرهنگ تکریم ما خالی است.

این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: «ما مرز تکریم را بسیار بالا برده‌ایم. تکریم باید اهداف عمومی را دنبال کند و به سراغ افراد عادی جامعه برود: یک مرزبان که جلوی قاچاق را گرفته، یک سرباز که وظیفه‌اش را به بهترین شکل انجام داده، یا یک کارمند ساده که ۳۰ سال با شایستگی و بدون خطا کار کرده است. متأسفانه تصویرسازی ما از جامعه بیشتر حول افراد برگزیده می‌چرخد و این پیام خوبی برای دیگران ندارد.»

ایمانی جاجرمی می‌گوید در کشورهای توسعه‌یافته، الگوهای تکریم به سمت افراد عادی متمایل است:«برای مثال، مهاجرانی که در کشور خدمت کرده‌اند، باید مورد ستایش قرار گیرند. ما معمولاً تصویرهای منفی از مهاجران می‌سازیم، درحالی‌که بسیاری از آن‌ها در حال خدمت به جامعه ما هستند.» او تأکید می‌کند که دستگاه‌های دولتی به‌عنوان نهادهای عمومی باید توجه بیشتری به این افراد داشته باشند.

ضرورت گسترش فرهنگ تکریم در جامعه: نقش نهادهای دولتی در ترویج احترام و قدردانی

تکریم افراد در جامعه اهمیت زیادی دارد، زیرا نه‌تنها انگیزه فردی را افزایش می‌دهد بلکه به تقویت هویت جمعی و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند. نهادهای مختلف مسئولیت دارند که فرهنگ تکریم را در جامعه گسترش دهند و به کسانی که در سکوت و در سایه‌های زندگی روزمره خود خدمات بزرگی ارائه می‌دهند، توجه ویژه‌ای داشته باشند. اما آیا این اقدامات به‌تنهایی کافی است؟ یا باید تمامی نهادها با رویکرد مشابهی به گسترش فرهنگ تکریم و الگوسازی در جامعه بپردازند؟

ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، معتقد است که تکریم باید به‌گونه‌ای باشد که افراد عادی و معمولی جامعه نیز در آن جایگاه داشته باشند و برای این کار باید سازوکارهای مشخصی تعریف شود. او می‌گوید: «تکریم و بزرگداشت افرادی که در سطح عمومی و در زندگی روزمره خود خدمت می‌کنند، باید به‌صورت سیستماتیک و فراگیر در سطح جامعه انجام شود. شهرداری‌ها، بهداری‌ها و دیگر نهادهای عمومی می‌توانند در این زمینه نقش مؤثری ایفا کنند. این افراد همان کسانی هستند که ممکن است هر روز در خیابان‌ها، در محل کار یا در خانه‌هایشان، با رفتارهایشان به جامعه خدمت می‌کنند.» یکی از نهادهای فعال در این زمینه، سازمان تبلیغات اسلامی است. این سازمان با برگزاری رویدادهایی همچون "تجلیل از فعالان عرصه جمعیت"، "رویداد ملی نهضت"، "تجلیل از بانوان پیشکسوت مجالس حسینی" ، "تجلیل از پیرغلامان حسینی و... همواره تلاش کرده است تا افراد شاخص را مورد تقدیر قرار دهد و فرهنگ تکریم و احترام به تلاشگران جامعه را ترویج کند.

وی در ادامه به لزوم معرفی و شناسایی «شهروندان نمونه» اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در بسیاری از جوامع، سازوکاری به نام "شهروند نمونه" وجود دارد که به‌طور خاص به افرادی که در حوزه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تلاش می‌کنند، توجه می‌شود. این سیستم می‌تواند در نهادهای محلی و عمومی به‌طور جدی پیاده‌سازی شود تا شهروندانی که به‌طور معمول دیده نمی‌شوند، مورد تقدیر قرار گیرند.»

ایمانی جاجرمی همچنین بر اهمیت ورود نهادهای تخصصی به این حوزه و به نقش سازمان تبلیغات اسلامی و رسانه‌ها در گسترش فرهنگ تکریم اشاره می‌کند: «سازمان‌هایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی که بیشتر در سطح نخبگان فعالیت دارند، می‌توانند به‌عنوان خط‌دهنده عمل کنند و منابع و نظارت‌های لازم را برای اجرایی شدن این تکریم‌ها فراهم کنند. اما این تنها کافی نیست؛ هر سازمان باید در حوزه تخصصی خود وارد شود و تکریم را در چارچوب تخصصی خود گسترش دهد.»

وی در ادامه به لزوم شفافیت در فرآیند تکریم اشاره کرده و تأکید می‌کند که تکریم باید برای افرادی باشد که برای منافع عمومی فعالیت می‌کنند: «اگر دستگاه‌ها و نهادها برای مدیران خود جوایزی می‌دهند، این جوایز نمی‌تواند ارزش واقعی داشته باشد. تکریم باید برای کسانی باشد که برای منافع عمومی کار کرده‌اند، نه برای کسانی که در جایگاه‌های خاص قرار دارند. این تکریم‌ها باید برای افرادی باشد که برای جامعه و مردم تلاش کرده‌اند و از منافع شخصی خود گذشته‌اند.»

این پژوهشگر اجتماعی بر اهمیت تکریم در تقویت انگیزه و امید در جامعه تأکید کرده و می‌گوید: «تکریم افراد عادی و گمنام می‌تواند نقش مهمی در ایجاد انگیزه و امید در جامعه داشته باشد. وقتی افراد ببینند که تلاش‌هایشان دیده و ارج نهاده می‌شود، انگیزه بیشتری برای خدمت به جامعه پیدا می‌کنند. این تکریم‌ها هستند که تصویر واقعی و انسانی از جامعه را به نمایش می‌گذارند و باعث می‌شوند افراد بیشتری در راستای منافع عمومی حرکت کنند.»

تکریم افراد عادی؛ کلید تقویت انگیزه‌های فردی و اجتماعی در جامعه

به گفته ایمانی جاجرمی، در بحث‌های جامعه‌شناسی، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی، انسان‌ها به دنبال مرجع نقش یا الگو می‌گردند. در این دوران، افراد می‌خواهند شخصیت خود را پیدا کنند و اهدافشان را مشخص کنند. به همین دلیل، برای بسیاری از نوجوانان، پیدا کردن یک الگو بسیار مهم است؛ شخصی که از او پیروی کنند و به اصطلاح "فالور" او باشند. این الگوها معمولاً می‌توانند فوتبالیست‌ها، هنرپیشه‌ها یا افراد مشهور باشند. ایمانی جاجرمی معتقد است که این نوع الگوها، بیشتر در سطح ظاهری و بازاری هستند و در واقع می‌توانند گمراه‌کننده باشند.

او ادامه می‌دهد: «اگر شما بتوانید برای شهروندان عادی، به‌عنوان شهروند عادی، معیارهایی برای تکریم و احترام قائل شوید، دیگر نیازی نیست که این افراد حتماً فوتبالیست، هنرپیشه، متخصص دانشگاهی یا فقیه باشند. بلکه یک انسان عادی نیز می‌تواند الگوی موفقیت و تلاش باشد. این افراد ممکن است در زندگی روزمره خود، از منافع شخصی خود گذشته، فداکاری کرده و به جامعه خدمت کنند.»

ایمانی جاجرمی همچنین به لزوم شناسایی و تقدیر از افرادی که در شرایط سخت زندگی کرده‌اند اما از استعداد و توانمندی‌های بالقوه برخوردارند، اشاره می‌کند: «من به شدت مخالف بنیادهای نخبگانی هستم که تنها از افرادی حمایت می‌کنند که به‌طور طبیعی موفق بوده‌اند. این افراد به خودی خود موفق بوده‌اند و نیازی به حمایت خاص ندارند. در عوض، باید به کسانی کمک کنیم که استعداد دارند ولی به دلایل مختلف از شرایط مناسب برخوردار نیستند. این کار دولت و نهادهای عمومی است که باید از منابع عمومی برای شناسایی و حمایت از چنین افرادی استفاده کنند.»

این پژوهشگر اجتماعی در نهایت تأکید می‌کند که شفافیت در فرآیند تکریم، اهمیت زیادی دارد: «تکریم باید به‌طور عادلانه و منصفانه صورت گیرد. این تکریم‌ها باید برای افرادی باشد که در سکوت و در سایه‌های جامعه، تلاش‌های بزرگی کرده‌اند. این افراد باید شناسایی شوند و مورد احترام قرار گیرند تا الگویی برای دیگران باشند.»

منبع: روزنامه جام جم