سهم فرهنگ از بودجه؛ ۲ درصد

به گزارش روابط‌ عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، سهم اندک فرهنگ در لایحه بودجه سال آینده بار دیگر موجب نگرانی کارشناسان شد. در سال‌های گذشته سهم فرهنگ از کل بودجه کشور حدود ۴ درصد بود که در سال‌های اخیر با وجود تورم‌های فزاینده رو به کاهش گذاشته و در سال ۱۴۰۲ به ۲ درصد رسید. این درحالی است که میزان اعتبار سهم فرهنگ از بودجه مصوب ۱۴۰۱، معادل ۲.۶ درصد برآورد می‌شد، اما در عمل به ۲.۴ درصد تقلیل یافت؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد با آن که سال ۱۴۰۲ به پایان نرسیده، ولی تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد که در بودجه سال جاری حتی همان ۲ درصد نیز تحقق نیابد. در فصل تصویب بودجه با آن‌که برخی نمایندگان مجلس دراین‌باره هشدار می‌دهند، اما خانه ملت همچنان نسبت به این موضوع حساسیت چندانی ندارد.

فرهنگ طفیلی شرکت‌ها

محسن پیرهادی، عضو هیأت رئیسه مجلس ضمن اشاره به جایگاه فرهنگ در لایحه برنامه بودجه ۱۴۰۳ عنوان کرد: «متأسفانه لایحه بودجه تنها در تبصره ۱۳ به موضوع فرهنگ ورود کرده و در همین تبصره هم تأمین مالی بخشی از فرهنگ از طریق اختصاص درصدی از اعتبارات هزینه‌ای سایر دستگاه‌ها صورت گرفته است که شیوه تأمین اعتبار جایگاه فرهنگ را تقلیل خواهد داد؛ چرا که سبب می‌شود اقدامات فرهنگی، طفیلی شرکت‌ها و مؤسسات شود و می‌توان گفت با این سبک سیاستگذاری حوزه فرهنگی سربار دیگرحوزه‌ها خواهد شد. متأسفانه در لایحه بودجه از توجه به فرهنگ به‌معنای عام آن یا همان سـرمایه بزرگ رفتاری جهت تغییر، ارتقاء و بهبود رفتار‌های اقتصادی و فرهنگ مصرفی جامعه نشانی وجود ندارد.»

بی‌توجهی به توصیه‌های رهبر معظم انقلاب

تقدم فرهنگ بر حوزه‌های دیگر از توصیه‌های اکید آیت‌الله خامنه‌ای است که شوربختانه ازسوی برخی مسئولان و قانونگذاران نادیده گرفته می‌شود. رهبر معظم انقلاب در نخستین روز از سال ۱۳۹۳ در حرم مطهر رضوی فرمودند: «عزیزان من! فرهنگ از اقتصاد هم مهم‌تر است. چرا؟ چون فرهنگ به‌معنای هوایی است که ما تنفس می‌کنیم. شما ناچار هوا را تنفس می‌کنید، چه بخواهید چه نخواهید. اگر این هوا تمیز باشد آثاری دارد در بدن شما. اگر این هوا کثیف باشد آثار دیگری دارد. فرهنگ یک کشور مثل هواست.» با وجود این نگاه و توصیه‌های موکد ایشان، متأسفانه در دولت‌های مختلف مسائل دیگر نسبت به فرهنگ اهمیت بیشتری می‌یابند و سهم فرهنگ در بودجه آب می‌رود.

محسن پیرهادی با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر تقویت حوزه فرهنگی و ضرورت توجه ویژه به این حوزه گفت: «ایشان مکررا اعلام داشته‌اند استقلال فرهنگی بالاتر از استقلال سیاسی و استقلال اقتصادی است بنابراین اگرچه اقتصاد اولویت اول کشور است، اما باید دقت کرد که حوزه فرهنگ و فضای فرهنگی جامعه فضایی است که جامعه در آن تنفس می‌کند و نادیده گرفتن آن ظلم به جامعه و کشور است.»

به‌گفته این عضو هیأت رئیسه مجلس، درحالی‌که همه تلاش دشمن رخنه در فضای فرهنگی و عمومی کشور است متأسفانه مسئله فرهنگ در برنامه‌ریزی‌های داخلی مهجور مانده است. پیرهادی اضافه کرد: «فرهنگ جامعه هر آن چیزی است که مردم در امور و زندگی روزمره با آن درگیرند و بر تعاملات و رفتارهای‌شان اثرگذار است؛ از قانونگرایی و روحیه همکاری گرفته تا توجه به الگو‌های رفتاری و مباحثی، چون رویکرد کاری و سبک زندگی‌شان را شامل می‌شود. به همین دلیل است که در سال‌های اخیر دشمنان برای نفوذ در فرهنگ جامعه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و از تضعیف این حوزه درصدد ضربه زدن به کشور و انقلاب هستند.»

نماینده مردم تهران در مجلس تأکید کرد: «برهمین اساس هم مجلس مهم‌ترین اهداف سیاست‌های کلی برنامه هفتم در حوزه فرهنگ اعتلای فرهنگ عمومی و تقویت کارایی و اثربخشی رسانه ملی در مسیر تحکیم سبک زندگی اسلامی-ایرانی و توسعه صنعت گردشگری و ترویج صنایع‌دستی قرار داد و از آنجا که برنامه توسعه سند بالادستی بودجه سالانه کشور محسوب می‌شود انتظار و توقع این است که لایحه بودجه ۱۴۰۳ برشـی از چگونگی تخصیص اعتبارات برای تحقق این سیاست‌ها و اهداف باشد.»

سهم فرهنگ دیگران

با وجود نظرات مثبت برخی نمایندگان به افزایش سهم فرهنگ، طبق گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه کرده، درنسبت مقام مقایسه، در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ که همزمان با سال ۲۰۲۱ میلادی بوده، بودجه تعیین شده برای امور «فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری» و «فصل فرهنگ و هنر» به‌ترتیب ۹۹۷ میلیون و ۲۲۶ میلیون دلار (با نرخ دلار ۲۰ هزار تومان) است که نسبت به تولید ناخالص داخلی ایران در آن سال به‌ترتیب ۶۹ هزارم (۰.۰۶۹) درصد و ۱۶ هزارم (۰.۰۱۶) درصد است. این درحالی است که در همین سال کل اعتباراتی که برخی از دولت‌های خارجی برای امور فرهنگی خود هزینه کردند بیش از ۲۳ برابر این نسبت بود؛ مثلا دانمارک با ۱.۶۲ درصد و فرانسه با ۱.۴۵ درصد و یا ژاپن با ۰.۴۱ درصد وضعیت بهتری نسبت به کشور ما داشته‌اند.

سرانه اندک فرهنگی

در ایران با جمعیتی حدود ۸۵ میلیون نفر، سرانه‌ای که در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ درنظر گرفته شد تنها ۱۶ دلار بود. در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ هم نزدیک به همین سرانه و حدود ۱۲ دلار (۱۱.۷ دلار) برای ایرانیان درنظر گرفته شده بود. این درحالی است که در همان سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱ میلادی) این سرانه در ایالات متحده آمریکا ۱۸۴ دلار، در کره جنوبی ۳۷۲ دلار و در دانمارک ۱۲۸۵ دلار بود. کل فصل «فرهنگ و هنر» در بودجه ۱۴٠۲ با احتساب دلار (۲۳ هزار تومان) حدود ۴۶٠ میلیون دلار و با دلار (۴٠ هزار تومان) حدود ۲۶٠ میلیون دلار می‌شد. درحالی‌که فقط برای تولید فیلم «آواتار ۲» ساخته جیمز کامرون به‌صورت میانگین حدود ۴٠٠ میلیون دلار هزینه شد. البته خالی از لطف نیست که بدانیم فیلم «آواتار ۲» تاکنون بیش از ۲ میلیارد دلار در جهان فروش داشته است. افزون بر این‌ها باید درنظر داشت که بخش قابل توجهی از بودجه فرهنگی کشور مربوط به حقوق و دستمزد است و عملا سهم اعتباری که بتواند به تولیدات اثرگذار ختم شود، بسیار ناچیز است هرچند که میزان تورم سالانه کشور اختلاف زیادی با افزایش اعتبارات فرهنگی دارد و همین موضوع عقب‌ماندگی سهم فرهنگ را مضاعف خواهد کرد.

منبع: روزنامه همشهری