در کشور ما جایی بهتر و اثرگذارتر از هیأت‌ها نیست

به گزارش روابط‌ عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین حسین انصاریان استاد حوزه علمیه صبح پنجشنبه ۲۶ بهمن‌ماه در افتتاحیه نخستین همایش علمی هیأت و آئین‌های مذهبی اظهارداشت: در مسأله برپا کردن هیأت‌های مذهبی، تداوم و کیفیت آن از آیات قرآن و روایات نکات مهمی را می‌توان کشف کرد. اگر به ظاهر آیات و روایات و الفاظ اکتفا نکنیم که این امر چیزی نصیب ما نخواهد کرد.

وی افزود: براساس روایات کتب معتبر، موسس هیأت، حول محور سیدالشهداء خود پروردگار است. هدف‌های الهی عالمانه، حکیمانه، رحیمانه، مقدس و اثرگذار است. در جریان توبه آدم (ع) در چشم پوشیدن از یک نهی ارشادی، توسل به کار گرفته شد. جبرائیل به امر پروردگار آدم را با بهترین ذریه او از نظر معنوی آشنا کرد و او اسم برد. آدم با نام بردن از حضرت امام حسین (ع) گریه کرد. این گریه طبیعتی بود که در وجود مومن قرار داد که امیرالمومنین (ع) این مسئله را اعلام کرد که مکرر با نگاه چهره اباعبدالله (ع) به او فرمود یا عبره کل مومن که شامل همه مومنان از اولین و آخرین می‌شود به این معنا که یاد تو و مصیبت تو اشک مومنین را جاری می‌کند.

حجت‌الاسلام و المسلمین انصاریان گفت: آدم از جبرائیل سوال کرد که این پنجمین نفر کیست که من اشک ریختم؟ جبرائیل گوشه‌ای از حادثه کربلا را بیان کرد. در این حادثه هم مسأله دشمن‌شناسی و، ولی شناسی وجود دارد. این اولین جلسه هیأت بود که سه نفر حاضر بودند. آدم، همسرش و جبرائیل بودند. از متن توبه آدم می‌فهمیم که همسرش هم بوده است.

این استاد حوزه علمیه گفت: الله به معنای وجود مستجم جمیع صفات کمال است که به غلط مشهور خدا معنا شده است که مصطلح است. در این جلسه هیأت که زمینه شناخت دشمن و، ولی خدا و توسل و توبه بود، ادامه پیدا کرد و در زمان تمام انبیاء الهی بوده است که در کتاب کامل الزیارات آمده است. من این کتاب را در ۷۰۰ صفحه ترجمه کردم و در مقدمه نوشتم که هیچ در قیامت امیدی به نماز، روزه، منبر، کتاب، تحصیل و ... ندارم و تمام امیدم به این کتاب است و وصیت کردم تا این کتاب را روی سینه من در قبر بگذارند.

وی گفت: در زمان موسی بن عمران جلسه هیأت گسترده‌تر بود. هارون زودتر از موسی دنیا رفت و او کنار پیکرش گفت برادرم را بیامرز. خطاب رسید که آمرزش را برای هرکس می‌پذیرم الی شمر که موسی عرض کرد او کیست و خداوند ماجرای عاشورا را برای او بیان کرد. این‌ها قبل از تولد سیدالشهدا (ع) بود که هیأت برپا شد و مخاطبان آن انبیاء اولی‌العظم بودند.

حجت‌الاسلام و المسلمین انصاریان تصریح کرد: بعد از تولد سیدالشهداء (ع) مصیبت ایشان بار‌ها مطرح شد. خاک کربلا به پیامبر داده شد و ایشان به ام سلمه داد و فرمود هروقت دیدی از این خاک خون چکید، بدان حسین من را کشتند. بعد از عاشورا، امام سجاد (ع) و تعدادی از یاران خاص او هیأت برپا می‌کردند و این جلسه مردمی شد. 

وی گفت: اشعار آن‌ها ترویج علم و معرفت و ارائه حقایق بود. روزی خدمت سلطان واعظین شیرازی بودم که می‌گفت شیخ کاظم عذری شاعر معروف به دربار سلاطین عثمانی رفته بود. در آن جلسه برای گرمایش بخاری با ذغال سنگ و هیزم روشن بود. شاه از او سوال کرد شما نزدیک ایران هستید شنیدم آن‌ها برای گرمایش کرسی می‌گذارند، آن بهتر است یا این بخاری ما. او با شعری پاسخ داد و گفت: آیت الکرسی بهتر از روایات بخاراست.

حجت‌الاسلام و المسلمین انصاریان افزود: اشعار کمیت دشمن شناسی و، ولی شناسی داشت، اشعار امروز مداحان باید اینطور داشت. پدر من خیلی آیه و روایت حفظ بود و پای منبر عالمان می‌رفت و به منبری‌های بی‌سواد انتقاد داشت. بیشتر مداحان آن زمان تا قبل از پیروزی انقلاب، اشعار خود را با آیت‌الله برهان اصلاح می‌کردند تا هم نصایح و مصائب صحیح باشد. اشعار آن‌ها در مردم اثر داشت و تربیت کننده بود.

ائمه به تعبیر تهرانی‌ها، آخوند هیأت بودند
زمان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و تا امام رضا (ع) که فرصت زمانی داشتند، در خانه خود جلسه می‌گرفتند و خود ائمه روضه عالمانه می‌خواندند که موجب جذب به دین و نفرت از دشمن می‌شد. ائمه به تعبیر تهرانی‌ها، آخوند هیأت بودند و مداحان عالم مانند کمیت دعوت می‌کردند که در اشعار خود دشمن‌شناسی و، ولی شناسی می‌کردند. کمیت می‌گفت ۴۰ سال است که دار اعدام شدنم را به دوش می‌کشم.

این استاد حوزه علمیه گفت: از میان منبری‌های گذشته که من از همه در منبر خود تاثیر گرفتم، مرحوم سیدمهدی قوام، مرحوم اسماعیل شفیعی، مرحوم میرزاعلی هسته‌ای مجتهد جامع الشرایط که منبر می‌رود، مرحوم خراسانی که ۲۰ سال در فهرست گرفتن از بحار به شیخ عباس قمی کمک داد، مرحوم فلسفی و ... بودند. من این روز‌ها منبر گوش می‌دهم بعد از ۵ دقیقه زده می‌شوم، زیرا پوک و بدون بار است و مانند گذشته نیست.

وی با اشاره به اینکه بعد از غیبت امام زمان (عج) علمای شیعه تشکیل جلسات دینی را ادامه دادند گفت: منبری‌های اصفهان سیدعلی نجف‌آبادی که درس خارجش در اصفهان نمونه نداشت، منبر روضه خانگی می‌رفت و دو زار می‌گرفت و می‌گفت پول اباعبدالله و با آن زندگی می‌کرد. امروز باید جلسات را به سبک جلسات قدیم سوق دهیم.

حجت‌الاسلام و المسلمین انصاریان گفت: در جلسات دینی، اول باید فردی مسئله بگوید. در جلسه دهه عاشورا ما آقای فلاح‌زاده، پاسخ‌گوی سوالات شرعی است و این واجب است، زیرا مردم زمان ما از فقه دور هستند و با گذشته تفاوت دارند. هیأت‌ها باید علمی شود و نباید مداح محور باشد. من با مداحی مشکل ندارم و این‌ها در جلسات محرم و رمضان ۱۳-۱۴ میلیون نفر را از گناه دور می‌کنند، اما باید مدیر جلسه تشویق شود که جلسه علم محور شود و عالمی را دعوت کنند تا نیم ساعت سخنرانی کند.

این سخنران مذهبی افزود: دعای ندبه مضامین دشمن شناسی، ولی‌شناسی و ... دارد که یک زمان بررسی کردم و دیدم ۴۰۰ موضوع اصیل شیعی در آن وجود دارد که می‌خواهم آن را تفسیر کنم، اما هنوز فرصت نکردم.

وی گفت: کتابخانه‌ها، دارالایتام، بیمارستان و ... که شیعیان سال‌ها ایجاد کردند، همه به برکت مجالس سیدالشهدا و هیأت‌ها بود. 

حجت‌الاسلام و المسلمین انصاریان تصریح کرد: از طریق منبر و هیأت، بیمارستان، خیریه، مدرسه و صندوق قرض الحسنه ساخته شد. از هیأت‌ها می‌توان بهره‌برداری بزرگ کرد. روز ۱۵ و ۱۶ ماه رمضان رسم شده است که به نانوایی پول می‌دهند تا نان رایگان به مردم به نام کریم اهل بیت (ع) بدهند. ما در ایران ۴ روز مهم داریم ۲۱ رمضان حول محور امیرالمومنین، ۲۸ صفر حول پیامبر، روز اربعین و روز عاشورا که من برای این روز‌ها غصه می‌خورم که فرصت خوبی برای مار است، اما استفاده نکردیم. درد‌های بزرگ جامعه را با استفاده از این ۴ روز می‌توان برطرف کرد.

این استاد حوزه علمیه گفت: در کشور ما جایی بهتر و اثرگذارتر از هیأت‌ها نیست. گاهی این روز‌ها مردم در خانه می‌نشینند سخنرانی و مداحی می‌نشینند، خوب است، اما هیچ‌چیزی مانند حضور نیست که افراد بهره می‌برند. باید برای بهره از این روز‌ها طرح ریخت. البته نباید برنامه‌ریزی طرح با بند‌ها و تبصره‌های زیاد مثل قوانین کشور نوشت بلکه باید ساده طراحی کرد تا فراگیر شود. هیأت‌ها معدن خیر است و نیازمند مهندس است تا آن را کشف کند، در خدمت مردم قرار دهد.

اصغر افتخاری سرپرست دانشگاه امام صادق (ع) در این مراسم اظهارداشت: رجوع دانشگاه و علم به مقوله هیأت می‌تواند از دو منظر باشد. اول حضور در هیأت برای تهذیب نفس است که کافی نیست، اما دوم این است که فرد برای دستیابی به علم مفید باید با هیأت مرتبط باشد. با این نگاه، هیأت بخش جدا افتاده از دانشگاه نیست بلکه محلی برای تربیت و پرورش اسلامی و دینی است. مسجد و هیأت سازوکار تمدنی است که به ما رسیده است.

دخالت نکردن دولت در حوزه فرهنگ فقط یک شعار است

همچنین در ادامه این مراسم محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: در برنامه هفتم توسعه کشور یکسال به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرصت داده شد تا بازسازی ساختار فرهنگی کشور را انجام دهد. این کار را ما شروع کنیم. روز ۶ شهریور ۱۴۰۰ بعد از رأی اعتماد از مجلس محضر رهبر انقلاب رسیدیم و ایشان فرمودند که بازسازی ساختارهای فرهنگی باید صورت گیرد.

وی ادامه داد: ما بعد از دوسال گذشت عمر دولت، به بیش از ۸۵ درصد اهدافی که در یک برنامه تحولی شروع کردیم، محقق شده است. انقلاب اسلامی بعد از پیروزی، نهادسازی مردمی متناظر با ساختار دولتی شروع شد. در بخش فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و ... نهاد سازی متناسب انجام شد.

اسماعیلی بیان کرد: ما بعد از ورود به گام دوم انقلاب اسلامی نیازمند تحول در نظام فرهنگی کشور هستیم و این گریزناپذیر است. در این زمینه ما مدلی را براساس بیانات رهبر انقلاب دنبال می‌کنیم. حاکمیت باید نظارت و حکمرانی فرهنگی را در اختیار داشته باشد، البته تصدی‌گری را به حلقه‌های میانی واگذار ‌می‌کنیم. وضعیت موجود اگر در دیگر نهادها نیم درصد دخالت مردمی بود، در حوزه فرهنگ بسیار بدتر بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: در بازسازی جدید، حاکمیت را در جایگاه خوب قرار می‌دهیم و حلقه‌های میانی متصدی اجرای فعالیت‌های فرهنگی می‌شوند. در سازمان تبلیغات اسلامی نزدیک به ۱۰۰ هزار هیأت ثبت شده داریم که یک حلقه میانی محسوب می‌شود. بنا داریم جامعه را به سمت تعالی و سعادت سوق دهیم.‌
وی ابراز کرد: تعریف امام خمینی(ره) از سیاست این بود که مردم را به سعادت دنیا و آخرت می‌رساند و این وظیفه حاکمیت است. اینکه دولت نباید در فرهنگ دخالت کند، شعار است. کار فرهنگی کردن در دولت  به معنای دخالت در کار هیأت‌ها و دولتی کردن هیأت ها نیست. توانمندسازی شبکه هیأت‌ها کار مهم ما در راستای الگوی شبکه حکمرانی مردمی انقلاب اسلامی است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: مطمئن‌ترین و گسترده‌ترین حلقه‌های میانی ما، هیأت‌ها هستند. در اصل انقلاب اسلامی محصول هیأت‌های مذهبی هستند.

اسماعیلی با اشاره به اینکه باید شبکه هیات‌ها را توانمند کنیم، گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها ارگانی است که از ساز تا نماز با این وزارت خانه است و هر دو طیف جامعه منتقد ما هستند. 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: قرارگاه شهید آوینی در وزارت ارشاد ایجاد کردیم تا تولیدات استانی تقویت شود. برای هر اقدام فرهنگی، میز تخصصی ایجاد شده است.

اسماعیلی با بیان اینکه هیأت‌ها در سال‌های اخیر رشد کرده‌اند، تصریح کرد: اولین کار پیمایش جدید فرهنگی با رویکرد ارزش‌ها و نگرش‌ها را ما انجام دادیم. براین اساس میزان تقید مردم در این سال‌ها به مراتب افزایش پیدا کرده است که اگر نمی‌کرد انقلاب اسلامی رشد پیدا نمی‌کرد و بخش مهمی از آن ناشی از فعالیت هیأت‌هاست.

وی با اشاره به اینکه بازگشت به روضه خانگی و رونق آنها در این سال‌ها رخ داده است، خاطرنشان کرد: اربعین ۴ میلیونی تابستان امسال نمونه‌ای از این رشد است. همچنین امسال در کشور ۶۰۰ هزار دانش‌آموز در اعتکاف شرکت کردند و این با وجود همه تحولات روز است.

بیشتر بخوانید: دوره آموزشی و توجیهی سرشاخه‌های لشکر رسانه‌ای هیأت‌ها

دانشگاه فرهنگ‌ساز باید نهاد هیأت را داشته باشد

محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز در افتتاحیه نخستین همایش علمی هیأت و آئین‌های مذهبی که در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد با بیان اینکه اگر دانشگاه نهاد دانش باشد، اثرگذاری آن بر سبک زندگی چگونه است؟، اظهار کرد: دانشگاه از غرب گرفته شده است. ما به لحاظ مسئله تمدنی به انیورسیته غربی‌ها، دانشگاه می‌گوییم. در واقع دانشگاه قرن ۲۱ با دانشگاه قرون دیگر فرق دارد.

وی ادامه داد: ما در دانشگاه غرب اساساً یک دین‌ستیزی را شاهد هستیم. غرب از سال ۱۹۴۶ یعنی بعد از پایان جنگ جهانی دوم به سمت دانشگاه اجتماعی رفت و ما از آن زمان با دانشگاه مواجه شدیم، اما درحال تلاش برای داشتن دانشگاه نخبگانی هستیم.

طهرانچی تاکید کرد: دانشگاه اجتماعی غرب آیا با فرهنگ قرابت دارد؟ دانشگاه غرب رو به سمت آموزش گسترده رفته است. در این دانشگاه انتشار دانش در سطح جامعه رخ می‌دهد و فرد دیگر خود را شاگرد یک استاد نمی‌داند بلکه می‌گوید در فلان دانشگاه تحصیل کردم. دانشگاه اجتماعی منشأ فروپاشی شوروی شد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: براساس این نگاه، دانشگاه صرفاً تولیدگر دانش نیست، بلکه کنشگر اجتماعی و فرهنگی است. نفوذ الگوی دانش، نظامات شغلی و تبلیغاتی جدید در دانشگاه ایجاد کرد. در نظام خلقت کل جهان آفرینش اگر نظام پیدا کرده است ناشی از یک جاذبه و دافعه است. اساسا نظم در خلقت باعث ایجاد زیبایی می‌شود.

وی تصریح کرد: دانشگاه برای اثرگذاری در خودسازی و اندیشه سازی باشد در سه ساحت فرهنگ، علم و فناوری فعال باشد. اگر یک‌مولفه دانشگاه فرهنگ است، نظام آموزشی مانند نظام فرهنگی باید کارکرد داشته باشد. نظام فرهنگی در کشور ما در دانشگاه مغفول ماند تا جایی که در سال ۸۳، نام وزارت فرهنگ و آموزش عالی تغییر کرد و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شد.

طهرانچی با اشاره به اینکه دانشگاه باید رفتار اجتماع را بسازد، گفت: ما باید در دانشگاه مثل کتاب و دانش، برای رفتارسازی، نمادسازی، نهادسازی، شبکه‌سازی و ... تلاش کند. آیا دین ما برای این الگوسازی برنامه ندارد؟

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با طرح این سوال که دشمنان جامعه خود را چه می‌کنند؟ گفت: ارتباط بین انسان‌ها با جوهره مودت شکل می‌گیرد. ولایت، مودت و رفتار اجتماعی براساس آیات قرآن باهم ارتباط نزدیک دارند. در مودت باید دوست داشته باشیم و دوست داشته شویم.

وی با بیان اینکه پیامبر (ص) برای بعد از خود یکپارچگی اجتماعی را با مودت فی‌القربی خواست، گفت: اربعین شاهد این ماجراست که بدون نگاه به جیب و نام فرد به او خدمت می‌کنند. دانشگاه فرهنگ‌ساز باید نهادش هیأت باشد و نمادش اهل بیت (ع) باشد.

گفتنی است در افتتاحیه نخستین همایش علمی هیأت و آئین‌های مذهبی در بخش پایانی با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی از کتاب چکیده مقالات اولین همایش علمی هیأت و آیین‌های دینی رونمایی شد.