زیست بوم نوجوان نداریم

به گزارش روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی، دنیای نوجوانان و تصویرها و تصورهای آنها از اطرافیان متفاوت است و بسیاری از آنها براین باورند که به درستی از سوی خانواده و اطرافیان درک نمی‌شوند و آنچه نیاز دارند را از جامعه دریافت نمی‌کنند. با این گارد بسته، ساخت برنامه‌ای که حرف نوجوانان را بزند و درد دل آنها را مطرح کند، آرزویی دست‌نیافتنی تلقی می‌شود. با این حال راه‌اندازی یک شبکه برای نوجوانان گامی بود برای شنیدن و انعکاس صدای آنها و در بین برنامه‌های گوناگون، «حرف شما» که این روزها از شبکه امید پخش می شود، شاید موفق‌تر جلوه کند. این برنامه تلاش می‌کند گوشه‌ای از فعالیت‌های نوجوانان در عرصه‌های اجتماعی را بازگو کند. برای بررسی بیشتر اهمیت برنامه‌سازی برای نوجوانان با حسین شکیب راد، سردبیر برنامه «حرف شما» گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

نوجوانانه کم داریم
از وقتی شبکه امید تاسیس شد، برای نوجوان برنامه‌های زیادی ساخته شده، حداقل از سال ۹۵ به این طرف، در شبکه ۳ و ۲ برنامه‌هایی ساخته شده است با این حال کمبود جدی درباره آثار و برنامه‌هایی داریم که به نوجوانان می‌پردازند؛ درباره نوجوان‌ها برنامه کم ساخته‌ایم و برنامه‌های شناختی در این حوزه کم است؛ اگر چه خود من، تجربه برنامه «هشتادی‌ها»ی شبکه ۳ را داشتم که با یک نگاه نو، تلاش می‌کرد کاری کند که پدرومادرها  فرزندان دهه هشتادی‌شان را بهتر بشناسند ولی تعداد این برنامه‌ها به شکل کیفی کم است. برنامه‌ای که به عموم مردم اختصاص داشته و مسائل اجتماعی و فردی را مورد بررسی قرار می‌دهد، یک بار هم باید به موضوع نوجوان پرداخته باشد. اگر ما برنامه‌هایی که به درد معلمینی که با نوجوانان کار می‌کنند، خانواده‌هایی که با نوجوانان سروکله می زنند، مسئولین حوزه نوجوان و معمولا این تیپ برنامه‌ها را در نظر بگیریم، شکی نیست که عموما ضعف داریم. حتی در اخبارمان اگر اخبار جوانه‌ها را که غالبا به گزارشی از فعالیت‌های دیگران که برای نوجوان انجام می‌دهند را کنار بگذاریم، خبر دندان‌گیری برای نوجوانان نداریم.

بچه‌ها را بازی بدهیم
کمبود دیگر آن است که کمتر از خود نوجوانان برای تولید استفاده می‌شود. با تجربه شخصی خودم، هم در برنامه «اقیانوس آرام» و هم در برنامه‌ای مثل «حرف شما» که ساختیم، سهمی برای نوجوان‌ها قائل شدیم و آنها را در فرایند تولید وارد کردیم. انواع و اقسام جشنواره‌ها مثل مدرسه یا فیلم‌رشد برگزار می‌شود که می‌بینیم نوجوان‌ها، همکاری‌های خوبی داشته‌اند و آثار درخشانی تولید کرده‌اند. البته در شبکه امید این فرصت‌ها بیشتر در اختیار نوجوان‌ها قرار گرفته که خودشان برای هم نسلی‌هایشان تولید محتوا داشته‌ باشند.
از سوی دیگر رسم چنین است که وقتی بزرگ‌ترها می‌خواهند برای نوجوانان محتوایی تولید کنند، به این فکر می‌کنند که نوجوان به این نیاز دارد پس من در مورد این موضوع محتوا تولید ‌کنم اما «در حرف شما» عکس آن را عمل کردیم؛ مثلا در زمینه کتاب، موسیقی، بازی به جای آنکه صرفا نیاز نوجوان‌ها را بررسی کنیم، دغدغه‌شان را کندوکاو کردیم.
خیلی اوقات آنچه ما احساس می‌کنیم نیاز آن نسل است با آنچه دغدغه آنهاست، زمین تا آسمان فاصله دارد. درحال حاضر برخی کارهای تلویزیونی، با آن که به اسم نوجوانان ساخته می‌شود اما «رئالیتی شو» یا استعدادیابی نوجوانان است. اینها نوجوان محور نیست و نیازی از آنها مرتفع نمی‌کند.

تجربه راه‌های تعامل نوین
ساخت برنامه در طول این سال‌ها به ما نشان داده حتما باید دو سه کار انجام دهیم تا ارتباط‌مان با مخاطب نوجوان برقرار شود. اولین و مهم‌ترین بابی که باید به آن توجه شود، بحث تعامل است، این تعامل حتما می‌طلبد که ما به زنجیره‌ای از محصولات فکر کنیم، یعنی در عین اینکه برنامه‌ تلویزیونی داریم، حتما بازخوردها و رفتارهایی را در میدان انجام دهیم؛ مثلا تجربه «اقیانوس آرام» چنین بود؛ اسم آن را همه نوجوان‌ها شنیده بودند؛ در فضای مجازی هم با این عنوان فعالیت داشتیم و مراسم و رویدادهایی حول محور برنامه برگزار می‌کردیم. این مجموعه کارها نیاز است. اینکه ما صرفا یک برنامه تلویزیونی بسازیم و راه‌‌های ارتباطی را به راه‌های سنتی مثل پیامک محدود کنیم، حتما آن اتفاقی که باید، نمی‌افتد. نوجوان باید راه‌های تعامل نوین را در عین حال تجربه کند و از فضای مجازی، در مواردی وام بگیرد و بعد بخواهد برنامه را کامل بییند، یا اینکه یک جایی برنامه را دیده حالا برود، پیوست و افزونه‌ای را در فضای مجازی و در رویداد ببیند. این مجموعه می‌تواند، اثرگذاری یک برنامه تلویزیونی را برای مخاطب موفق کند. نکته دوم این است که نوجوان باید خودش را در برنامه ببیند، نوجوان ادبیات ویژه خود را دارد، دیدگاه ویژه خود را دارد، او باید احساس کند که برنامه چقدر حرف من را می زند، من را می‌شناسد و سلیقه من مورد توجه قرار گرفته است. عموما برای اینکه به این نیاز پاسخ دهیم، سراغ طیفی از خودشان می‌رویم، برای این است که در برنامه «حرف شما»، در «ساعت صفر»، «هشتادی‌ها» و «اقیانوس آرام»، تیم سردبیری از خود نوجوان‌ها بودند؛ از گروه‌ها با سلایق مختلف که آنها هم‌سالان خودشان را چه در حوزه محتوا و چه در حوزه اجرایی کار نمایندگی می‌کردند تا به خواسته و سلیقه نوجوان‌ها نزدیک شویم و چیزی شویم که آنها خودشان را در برنامه ببینند.

باید زیست بوم حوزه نوجوان را فعال کنیم
قریب به سه سال پیش گروهی در سازمان تبلیغات اسلامی پژوهشی غنی در مورد اینکه برنامه‌سازی برای نوجوان باید چگونه باشد، انجام دادند. آن پژوهش، یک محصول غنی است که می‌تواند در اختیار برنامه‌سازان نوجوان قرار گیرد و براساس آن مانیفستی داشته باشند و آن را جلو ببرند. می‌دانم که سازمان تبلیغات اسلامی بر نیاز نسل نوجوان و مسائل حوزه نوجوان تمرکز دارد. فعالیت‌هایی هم در حوزه شناختی داشته و برای اینکه بزرگ‌ترها شناخت پیدا کنند، انجام داده که اقدامات مفیدی بودند اما به نظر من، ما مشکل زیست بوم حوزه نوجوان را داریم. مسئله من به عنوان کسی که ۲۴ سال دغدغه‌اش حوزه نوجوان بوده، این است که چرا زیست بوم حوزه نوجوان شکل نمی‌گیرد؟ چرا اگر سازمان تبلیغات اسلامی در حوزه هنری کودک و نوجوان و یا در جای دیگری مثل تشکل‌های دانش آموزی برای این قشر مهم جامعه تلاش می‌کنند، یک زیست بوم که میدان کار را دست بگیرد و با استفاده از ظرفیت‌هایی مثل شاد نقطه‌زنی کند، ایجاد نمی‌شود؟ چون من احساس می‌کنم که به جز زیست بوم، قدمی برای امر نوجوان در جامعه برداشته نمی‌شود. اگر بتوانیم همه ظرفیت‌های چندساله را عملیاتی کنیم، به خصوص تاکیدی که رهبرانقلاب از سال ۹۴ داشتند که برای نوجوان فکر جدی بشود و با همین روند، زیست بومی ایجاد کنیم.

منبع: تسنیم