در جست‌وجوی قهرمانان هنری محله‌ها

به گزارش روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی، محله باهنر، یک حرکت فرهنگی و هنری نوین است که قصد دارد قلب محلات کشور را با هنر و خلاقیت به تپش درآورد. این طرح با هدف شناسایی و ارتقای گروه‌های هنری در محله‌ها، به عنوان الگویی از تحقق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، در حال شکل‌گیری است. در گفت‌وگویی با وحید عظیمی‌وند، قائم‌مقام حوزه هنری کودک و نوجوان و مدیر مرکز رشد، به سراغ این طرح رفته‌ایم تا ابعاد مختلف آن و چشم‌انداز آینده‌اش را بررسی کنیم. عظیمی‌وند در توضیح چیستی این طرح گفت:«در محله باهنر به دنبال این هستیم که گروه‌های هنری در رشته‌های مختلف را شناسایی و تقویت کنیم. این گروه‌ها شامل سرود، تئاتر، هنرهای تصویری مانند استاپ‌موشن و فیلم کوتاه، هنرهای تجسمی مانند عکاسی و نقاشی، و نویسندگی و شعر هستند. هدف ما این است که با ارائه منتورینگ، مشاوره، آموزش و حتی تأمین نیازهای اولیه، این گروه‌ها را به رشد و بلوغ برسانیم.»

فرایند کار در محله باهنر

گروه‌ها از طریق پرتال محله باهنر (bahonar.ir) ارتباط برقرار کرده و فرم‌های شناسایی را تکمیل می‌کنند. تیم محله باهنر سپس نیازهای گروه را بررسی می‌کند. عظیمی‌وند در این‌باره توضیح داد:«پس از دریافت فرم، یک منتور برای راهبری گروه تعیین می‌شود. این منتور با شناسایی نیازها، آموزش‌های لازم را برنامه‌ریزی می‌کند. اگر گروه نیاز به کمک‌های عملی داشته باشد، مانند تأمین لباس برای گروه سرود، اصلاح نمایشنامه برای گروه تئاتر، یا حتی مشاوره در ساخت نماهنگ، ما این نیازها را برآورده می‌کنیم.»
او افزود: «این حمایت‌ها گاهی به تجهیز سالن نمایش، کمک به تولید سرود، یا حتی اصلاح فرم و محتوای اثر هنری نیز گسترش می‌یابد.»
او اضافه کرد: «شناسایی گروه‌ها به دو صورت انجام می‌شود. اول، از طریق پرتال محله باهنر (bahonar.ir)، که افراد یا گروه‌ها در آن ثبت‌نام می‌کنند و کارشناسان ما با آن‌ها تماس می‌گیرند و مراحل را پیش می‌برند. روش دوم، از طریق همکاران ما در حوزه هنری استان‌هاست که گروه‌های هنری را به ما معرفی می‌کنند.»

چرا هنر؟

عظیمی‌وند به ریشه‌های مردمی هنر اشاره کرد و گفت:«حضرت امام خمینی (ره) در پیام 30 شهریور 1367 به هنرمندان فرمودند که هنر باید صدای مظلومین و محرومین باشد. اگر به گذشته نگاه کنیم، هنرمندان انقلابی بزرگی مثل فرج‌الله سلحشور از دل مساجد و محلات برخاستند. محله باهنر می‌خواهد این جریان را دوباره احیا کند.»

نقش نهادهای همکار در محله باهنر

این طرح با حمایت نهادهایی مانند وزارت کشور، ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مستضعفان اجرا می‌شود. عظیمی‌وند با اشاره به اهمیت این همکاری‌ها گفت:«در محلات آسیب‌پذیر، هنر می‌تواند تصویری جدید از امید و هویت بسازد. مثلاً ما قراردادی با وزارت کشور داریم تا در 110 محله‌ آسیب‌پذیر، 110 سرود به همراه نماهنگ تولید کنیم. این سرودها به هویت فراموش‌شده محله یا قهرمانان محلی می‌پردازند.»
او ادامه داد: «این هنر است که می‌تواند به ساکنان این محلات اعتمادبه‌نفس بدهد و آن‌ها را به بازیابی هویت خود ترغیب کند.»

محله باهنر و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

یکی از اضلاع کلیدی این طرح، آموزش و پرورش است. عظیمی‌وند درباره نقش این نهاد توضیح داد:«محله باهنر ترجمان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که مدرسه را کانون تربیتی محله می‌داند. ما با ایجاد گروه‌های هنری مثل سرود، تئاتر، یا نویسندگی، دانش‌آموزان را تشویق می‌کنیم که در محلات خود فعال شوند و مدارس را به مراکز فرهنگی محله تبدیل کنند.»
او اضافه کرد: «این طرح نه‌تنها به دانش‌آموزان کمک می‌کند که مهارت‌های هنری خود را پرورش دهند، بلکه محله را به بستری برای همبستگی اجتماعی و فرهنگی تبدیل می‌کند.»

نمونه‌های موفق محله باهنر

عظیمی‌وند با اشاره به چند نمونه موفق گفت:«در همین سه چهار ماه گذشته، پنج تیم نویسندگی از مساجد تهران به ما مراجعه کرده‌اند. این تیم‌ها نیاز به مشاوره و آموزش داشتند و ما با آن‌ها همکاری کردیم. همچنین گروه‌های سرودی که از پایه کارشان را شروع کرده بودند، اکنون در محلات خود سرودهای حرفه‌ای تولید می‌کنند.»

هنر برای همه

محله باهنر نه‌تنها بستری برای رشد هنری، بلکه فرصتی برای ایجاد تغییر اجتماعی است. عظیمی‌وند با تاکید بر این نکته گفت:«ما به هنر به‌عنوان ابزاری برای بازسازی فرهنگی محلات نگاه می‌کنیم. هر گروه، هر هنرمند، و هر اثر می‌تواند در این مسیر سهمی داشته باشد. این همان چیزی است که ما آن را محله باهنر می‌نامیم.»

گروه سنی مخاطبان محله باهنر

عظیمی‌وند در پاسخ به این سؤال که آیا گروه سنی خاصی مدنظر است، توضیح داد:«ما تمام گروه‌هایی را که مخاطبانشان دانش‌آموزان 12 تا 18 سال باشند، مورد خطاب قرار می‌دهیم. این بازه سنی، دوره‌ای مهم برای رشد استعدادهاست و تلاش ما این است که در همین مقطع، گروه‌ها را شناسایی و حمایت کنیم.»

رشد و پرورش در همان محله

یکی از ویژگی‌های مهم محله باهنر این است که فرایند رشد و پرورش هنرمندان در همان محله‌ای که فعالیت می‌کنند، اتفاق می‌افتد. عظیمی‌وند در این باره گفت:«ما گروه‌های هنری را در دل همان محلات شناسایی و تقویت می‌کنیم. هدف این است که این گروه‌ها در محیط خودشان رشد کنند و در همان محله نیز برنامه اجرا کنند. این رویکرد به آن‌ها کمک می‌کند ارتباط نزدیک‌تری با مخاطبانشان داشته باشند و محله‌شان را به یک کانون فرهنگی و هنری تبدیل کنند.»
او تأکید کرد: «این فرایند به محلات اعتمادبه‌نفس می‌دهد و هنرمندان محلی را به قهرمانانی برای جامعه خودشان تبدیل می‌کند.»

افتتاحیه‌ای متفاوت برای محله باهنر

چهارشنبه 30 آبان ، آیین افتتاحیه اولین دوره محله باهنر برگزار شد؛ رویدادی که به گفته وحید عظیمی‌وند، قائم‌مقام حوزه هنری کودک و نوجوان و مدیر مرکز رشد، نقطه شروع رسمی این حرکت تحول‌گرایانه در عرصه هنرهای مردمی است. او توضیح داد: «ما پیش‌تر سه دوره تحت عنوان هنرهای مردمی برگزار کرده بودیم و آنچه چهارشنبه شاهد بودیم، اختتامیه دوره‌های پیشین و در عین حال افتتاحیه رسمی اولین دوره محله باهنر بود.»
در این رویداد، برترین‌های هنرهای مردمی از سراسر کشور معرفی شدند. عظیمی‌وند گفت:«در حوزه‌های مختلف، سه برگزیده برتر معرفی شدند؛ سه نفر برتر که در عرصه ادبیات و شعر درخشیده بودند، سه گروه برتر که با آثارشان در حوزه سرود شور و اشتیاق آفریدند و سه اثر برتر که با نماهنگ پیام خود را به مخاطبان رساندند.»
او ادامه داد: «همچنین از سه مسئول استانی و سه رابط برتر که نقش مهمی در شناسایی و حمایت از این گروه‌ها داشتند، تقدیر شد.»

گستره فعالیت محله باهنر در سراسر کشور

محله باهنر اکنون در هر 31 استان کشور نماینده فعال دارد. قائم مقام حوزه هنری کودک و نوجوان در این باره توضیح داد: «یکی از اهداف این طرح، این بود که به‌طور سراسری و در تمامی استان‌ها اجرایی شود. خوشبختانه امروز می‌توانیم بگوییم که محله باهنر در تمام نقاط کشور نماینده دارد و گروه‌های هنری محلات در این حرکت شرکت می‌کنند.»

استان‌های پیشرو در استقبال و مشارکت

در پاسخ به این پرسش که کدام استان‌ها بیشترین استقبال و مشارکت را داشته‌اند، عظیمی‌وند از چند استان پیشرو نام برد:«استان خراسان رضوی، کرمان، سیستان و بلوچستان و خوزستان بیشترین مشارکت را داشته‌اند. این استقبال نشان می‌دهد که هنرهای مردمی چقدر می‌تواند در فرهنگ‌سازی و ایجاد امید در این مناطق تأثیرگذار باشد.»

طرح محله باهنر در حال گسترش است

وحید عظیمی‌وند درباره برنامه‌های آتی برای گسترش طرح محله باهنر توضیح داد:«طرح محله باهنر هنوز بسیار جوان است و در مرحله رشد و گسترش قرار دارد. اینکه بتوانیم در چند سال آینده آن را به یک الگوی فراگیر تبدیل کنیم، هدف ماست، اما فعلاً تمرکز اصلی‌مان بر توسعه و تقویت ظرفیت‌های موجود است. اکنون در حال گسترش این طرح در استان‌های مختلف هستیم و تلاش می‌کنیم از استعدادها و توانایی‌های موجود بیشترین بهره را ببریم.»

نتایج ملموس در محله‌ها

عظیمی‌وند از بازخوردهای مثبت و نتایج ملموس این طرح در برخی محلات یاد کرد: «در محله‌هایی مثل انجیرها و قلعه سیدآباد در استان گلستان یا چشم سیاه در استان فارس، بازخوردهایی دریافت کردیم که نشان‌دهنده تأثیر عمیق این طرح است. اهالی محله‌ها می‌گفتند باورمان نمی‌شد محله‌مان چنین مفاخری داشته باشد یا چنین هویت و اصالتی در آن وجود داشته باشد. وقتی نماهنگ‌هایی که بچه‌ها درباره هویت محله‌شان تولید کردند، منتشر شد، این افتخار و تعلق‌خاطر نسبت به محل زندگی‌شان افزایش یافت. این همان کنشگری اجتماعی است که محله باهنر دنبال می‌کند؛ تأثیری اجتماعی که به خودِ مردم محله بازمی‌گردد.»

کشف استعدادهای ناشناخته در مناطق کم‌برخوردار

او همچنین به شگفتی تیم‌های هنری از استعدادهای مناطق کم‌برخوردار اشاره کرد:«دوستان ما در حوزه هنری استان‌ها نیز می‌گویند باورمان نمی‌شد این‌همه استعداد هنری در شهرستان‌های دورافتاده یا محلات کم‌برخوردار وجود داشته باشد. در زمینه‌هایی مانند تولید نماهنگ، هنرهای تصویری، تئاتر و به‌ویژه سرود، استعدادهای بی‌نظیری کشف شده که سال‌ها از چشم‌ها پنهان مانده بود. اکنون تمرکز ویژه‌ای بر این استعدادها داریم تا آن‌ها را پرورش دهیم و مسیر رشدشان را هموار کنیم.»
 
آموزش رایگان، اما تا کی؟

عظیمی‌وند درباره هزینه‌های آموزش در طرح محله باهنر توضیح داد:«تا به حال تمام آموزش‌هایی که در قالب این طرح ارائه شده، کاملاً رایگان بوده است. ما تلاش کردیم تا اینجای کار هیچ هزینه‌ای به بچه‌ها و خانواده‌ها تحمیل نشود، اما با توجه به گستردگی و اهداف بلندمدت این طرح، قطعاً در آینده به سمت خودگردانی خواهیم رفت. این به معنای آن است که طرح باید بتواند هزینه‌های خود را تأمین کند.»
او در ادامه به دغدغه حمایت از محلات کم‌برخوردار و افراد بی‌بضاعت اشاره کرد:«با این حال، برای ما اهمیت دارد که استان‌های کم‌برخوردار و افرادی که تمکن مالی کمتری دارند، در این فرآیند نادیده گرفته نشوند. این استان‌ها نیازمند حمایت ویژه هستند و ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا آموزش‌های ما برای این مناطق همچنان رایگان یا با حداقل هزینه ارائه شود. حتی به این فکر هستیم که این افراد را بورسیه کنیم تا هیچ مانعی برای دسترسی به آموزش‌های هنری وجود نداشته باشد.»
عظیمی‌وند تأکید کرد که سیاست خودگردانی طرح با هدف گسترش و پایداری آن در نظر گرفته شده است، اما این امر نباید مانعی برای مشارکت افراد مستعد از محلات کم‌برخوردار باشد. او افزود:«اینکه بتوانیم تعادلی میان پایداری اقتصادی طرح و حمایت از هنرمندان مستعد ایجاد کنیم، اولویتی است که در طراحی سازوکارهای آینده به آن توجه داریم. محله باهنر قرار است یک بستر فرهنگی برای همه باشد و این اصل نباید در روند توسعه آن فراموش شود.»

تبادل تجربیات و شبکه‌سازی؛ گامی نوین در گسترش هنر مردمی محله باهنر

 وحید عظیمی‌وند درباره تبادل تجربه میان شهرها و مناطق مختلف در اجرای طرح محله باهنر، توضیح داد:«یکی از اهداف ما در محله باهنر این است که مربیان و گروه‌های مختلف هنری در سراسر کشور بتوانند از تجربیات یکدیگر بهره‌مند شوند. به همین دلیل، یکی از برنامه‌های کلیدی ما، گردهم آوردن مربیان و مسئولان گروه‌های هنری از نقاط مختلف کشور است. نمونه بارز این تلاش، اختتامیه محله باهنر بود که چهارشنبه 30 آبان برگزار شد. در این رویداد که تا آخر شب پنجشنبه ادامه داشت، بیش از 300 مربی گروه سرود از سراسر کشور در تهران حضور پیدا کردند.»
او ادامه داد:«این مربیان نه تنها دوره‌های تخصصی سرود را در این گردهمایی گذراندند، بلکه فرصتی پیش آمد تا تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. برای مثال، یکی از محورهای گفت‌وگو، نحوه پیدا کردن دانش‌آموزان مستعد در محلات مختلف بود. مربیان درباره روش‌های شناسایی، جذب و پرورش استعدادها صحبت کردند و تجربیات موفق خود را در این زمینه به اشتراک گذاشتند. همچنین، بحث‌هایی درباره چگونگی پیدا کردن شرکا و تأمین هزینه‌های تولید هنری نیز مطرح شد.»
عظیمی‌وند در‌باره چگونگی تأمین منابع مالی و شرکا توضیح داد:«وقتی می‌خواهیم یک کار هنری، مثل تولید سرود یا نماهنگ، انجام دهیم، هزینه‌ها ممکن است به 40 یا 50 میلیون تومان برسد. مربیان در این نشست‌ها از روش‌های خود برای پیدا کردن شرکا و تأمین منابع مالی گفتند. برای مثال، چطور می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی در شهر یا دیگر نهادهای فرهنگی و اجتماعی استفاده کرد. این تبادل تجربیات به مربیان کمک می‌کند تا در شهرها و محلات خودشان مؤثرتر عمل کنند.»

محله باهنر، فرصتی برای بازسازی هویت محلی و تقویت ارتباطات نسلی

عظیمی‌وند بااشاره به اهمیت برگزاری رویدادهایی مانند محله باهنر برای محله‌ها و به ویژه دانش‌آموزان، به یکی از معضلات اصلی در محلات اشاره کرد:«یکی از مشکلاتی که در جوامع محلی با آن روبرو هستیم، کاهش نقش و هویت محله‌ها در زندگی روزمره است. در گذشته، محله‌ها محور اصلی اتفاقات اجتماعی و فرهنگی بودند، مردم از هویت محله‌شان احساس غرور می‌کردند و وقتی از کسی می‌پرسیدند اهل کجا هستی، می‌گفتند اهل فلان محله یا شهر هستند. اما امروز این هویت محلی به تدریج کم‌رنگ شده است و مردم بیشتر به محل سکونت یا شهر خود اشاره می‌کنند تا محله خودشان.»
او افزود:«این کاهش هویت محلی باعث می‌شود که ارتباطات اجتماعی، تعلق‌خاطر به محله و ارتباطات بین نسلی هم تحت تأثیر قرار بگیرد. وقتی ارتباط نسلی ضعیف می‌شود، هویت محلی و اجتماعی افراد نیز تضعیف می‌شود و این یک تهدید برای انسجام و همبستگی اجتماعی است. البته عوامل دیگر نیز در این روند تأثیر دارند، اما کاهش هویت محله یکی از دلایل مهم این پدیده است.»
عظیمی‌وند ادامه داد:«در چنین شرایطی، برگزاری رویدادهایی مانند محله باهنر می‌تواند تأثیرات فرهنگی و هویتی مثبتی به همراه داشته باشد. این رویدادها می‌توانند باعث تقویت ارتباط بین نسلی شوند و به ویژه در نوجوانان تأثیرات عمیق‌تری داشته باشند. هرچه این ارتباطات بین نسل‌ها تقویت شود، هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت، به نفع رشد و پیشرفت فرهنگی و اجتماعی محله و جامعه خواهد بود.»
او تأکید کرد:«نوجوانان به‌عنوان قشر جوان و پرانرژی، بیشترین بهره را از این نوع برنامه‌ها می‌برند. آنها در این رویدادها علاوه بر کسب مهارت‌های هنری و اجتماعی، با هویت و فرهنگ محله‌شان بیشتر آشنا می‌شوند و این آگاهی به آنها کمک می‌کند که احساس تعلق بیشتری نسبت به محل زندگی خود داشته باشند. در حقیقت، محله باهنر فرصتی است برای نوجوانان تا هویت فرهنگی محله خود را کشف کرده و آن را به نسل‌های بعدی منتقل کنند.»

چشم‌انداز آینده محله باهنر

وحید عظیمی‌وند درباره چشم‌انداز آینده طرح محله باهنر، به تلاش‌های چندجانبه‌ای که در این مسیر دنبال می‌شود، اشاره کرد:«ما در محله باهنر سه هدف اصلی را دنبال می‌کنیم. اولین هدف این است که گروه‌های هنری ضعیف را شناسایی کرده و آن‌ها را به گروه‌های قوی تبدیل کنیم.»
او در ادامه توضیح داد:«هدف دوم ما این است که مجموعه‌هایی که ظرفیت دارند اما هنوز به سمت فعالیت‌های هنری نرفته‌اند را به فکر واداریم که این مسیر را انتخاب کنند. ما معتقدیم که حرکت به سمت فعالیت‌های هنری نه تنها برای رشد فردی و اجتماعی اهمیت دارد، بلکه تاثیرگذاری در اجتماع را نیز تسهیل می‌کند. این گروه‌ها می‌توانند نقش مهمی در شکل‌دهی به تغییرات فرهنگی و اجتماعی محله‌ها ایفا کنند.»
عظیمی‌وند افزود:«در سومین مرحله، ما به دنبال جلب توجه سازمان‌ها و نهادهای مختلف به محله باهنر هستیم. هدف این است که این نهادها و سازمان‌ها بتوانند ارتباط خود را با این طرح تقویت کنند و منابع و حمایت‌های خود را در جهت گسترش این حرکت هنری به کار گیرند. با این رویکرد، ما قادر خواهیم بود گروه‌های بیشتری را تحت پوشش قرار دهیم و فعالیت‌های هنری را در محله‌های بیشتری گسترش دهیم.»

منبع: میزان