«این یک اعتراض است»؛ مستندی که سکوت‌ها را شکست

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در دوره‌ای که جنبش‌های دانشجویی ایران با چالش‌های فراوانی روبه‌رو بوده‌اند، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش‌های تاریخ این جنبش، در دوران دولت سید محمد خاتمی شکل گرفت. در این بازه زمانی، فعالیت‌های دانشجویی به شدت تحت تاثیر تحولات سیاسی و اجتماعی قرار گرفت.

مستند «این یک اعتراض است»، ساخته مرکز هنری رسانه‌ای نهضت، یکی از پروژه‌های مهمی است که تلاش کرده تا این دوران پراهمیت را از زاویه‌ای کمتر دیده شده روایت کند. این مستند با استفاده از اسناد تاریخی، فیلم‌ها و عکس‌های نادر، سعی در بازگویی بخش‌هایی از تاریخ جنبش دانشجویی ایران دارد. این اثر، علاوه بر پخش از شبکه مستند صداوسیما، در جشنواره عمار نیز به نمایش درآمد و به عنوان اولین گام در بازسازی و روشن‌سازی بسیاری از وقایع پنهان تاریخ دانشجویی ایران شناخته می‌شود.

آغاز ایده ساخت مستند

مهدی محمودی، کارگردان و مستندساز در آغاز از شکل‌گیری ایده اولیه این مستند می‌گوید: «ما پیشتر مجموعه‌ای 9 قسمتی تولید کرده بودیم که از سال 1312، تأثیر دانشگاه تهران و آغاز فعالیت‌های دانشجویی در ایران را روایت می‌کرد و تا اوایل دهه 70 ادامه داشت. در پایان آن پروژه به این نتیجه رسیدیم که این مسیر هنوز جای زیادی برای ادامه دادن دارد.»

او در ادامه توضیح می‌دهد: «تاریخ جنبش دانشجویی ایران در دهه‌های اخیر ابعاد زیادی دارد که هنوز ناگفته باقی مانده و هیچ کار مدون و دقیقی در این زمینه صورت نگرفته است. بنابراین، به مسئولان شبکه مستند پیشنهاد دادیم که مجموعه دومی تولید کنیم. با توجه به موفقیت مجموعه اول، شبکه مستند استقبال کرد و این پروژه ادامه یافت که نتیجه‌اش شد مجموعه شش قسمتی "این یک اعتراض است".»

پیام مستند به مخاطبان

محمودی در ادامه با اشاره به بازخوردهای مثبت این مستند می‌گوید: «پیامی که این مستند به مخاطبان منتقل کرد، حتی بیشتر از آنچه که من تصور می‌کردم، بسیار مثبت بود. تمامی کسانی که در این پروژه با ما همکاری داشتند، نظرات مثبتی داشتند و می‌گفتند که این اولین مستند جامع در زمینه جنبش دانشجویی ایران است. حتی برخی از مخاطبان از ما می‌پرسیدند که چرا این مستند ادامه پیدا نکرد یا چرا قسمت‌های بیشتری نداشت، چرا که احساس می‌کردند هنوز بسیاری از اتفاقات تاریخی در این زمینه باید بازگو می‌شد.»

او به بازخورد گسترده مستند در فضای دیجیتال اشاره می‌کند: «جالب اینجاست که عبارت "این یک اعتراض است" در گوگل ترند شد. آنقدر جستجوها زیاد بود که گوگل خودش پیشنهاد می‌داد تا این عبارت را جستجو کنید.»

مسئله سانسور و بی‌طرفی

محمودی در پاسخ به سؤالی در خصوص سانسور و رعایت بی‌طرفی در مستند می‌گوید: «ما تمام تلاش‌مان را کردیم که تا حد امکان تاریخ را بی‌طرفانه روایت کنیم. اما طبیعتاً وقتی به یک طرف خاص پرداخته می‌شود، ممکن است این روایت برای برخی خوشایند نباشد. در جریان‌های دانشجویی، وقتی به یک سازمان یا گروه خاص می‌پردازیم، احتمالاً گروه‌های دیگر ناراحت خواهند شد. مثلاً در مستند قبلی‌مان، وقتی از دفتر تحکیم وحدت صحبت کردیم، حتی برخی از اعضای این دفتر گله داشتند که روایت ما از آن‌ها به ضررشان بوده است. ما هیچ‌گاه این روایت‌ها را تغییر ندادیم، حتی اگر برخی ناراحت می‌شدند. ما همیشه سعی کردیم که با صداقت کامل و بر اساس مدارک و شواهد تاریخی روایت کنیم.»

او اضافه می‌کند: «در همین زمینه، وقتی در مستند "این یک اعتراض است" به برخی از حرکات دفتر تحکیم وحدت پرداخته‌ایم، گروه‌های دیگر نیز ممکن است از این روایت‌ها ناراحت شوند. برای ما مهم این است که تاریخ را بی‌طرفانه و مستند ارائه کنیم، حتی اگر برخی از گروه‌ها خوششان نیاید که بخشی از تاریخ آن‌ها روایت شود.»

محمودی در ادامه توضیح می‌دهد: «وقتی با افراد مصاحبه می‌کردیم، تأکید می‌کردیم که فقط روایت‌هایشان را بیان کنند و هیچ تحلیل شخصی از آن‌ها نمی‌خواهیم. افرادی که انتخاب می‌شدند، باید خودشان در آن دوران فعال دانشجویی بوده و در جریان‌های تاریخی نقش‌آفرینی کرده باشند. هدف ما این بود که از کسانی مصاحبه کنیم که فکت‌های تاریخی را به‌خوبی به یاد دارند و در آن مقطع زمانی حضور داشته‌اند. این روند به ما کمک کرد تا مستندهایی مستندتر و دقیق‌تر بسازیم.»

انگیزه و حمایت‌های دریافتی

محمودی در پاسخ به این سوال که آیا جایزه جشنواره عمار توانست انگیزه‌ای برای ادامه مسیرتان باشد، می‌گوید:«دریافت چنین جوایزی قطعاً انگیزه‌بخش است. وقتی شما ایده‌ای تازه و بکر را مطرح می‌کنید که با اعتقادات شما هم‌خوانی دارد، قطعا وقتی کار شما دیده می‌شود و اهمیت آن برای دیگران نیز روشن می‌شود، این موضوع برای ما بسیار مهم است.»

او سپس ادامه می‌دهد:«در ابتدا به دلیل مشکلات و سختی‌های بسیار، تصمیم به رها کردن پروژه گرفته بودیم. اما وقتی دیدیم کار مورد توجه قرار گرفت و برای برخی از دوستان اهمیت داشت، حمایت‌های زیادی از آن شد که این حمایت‌ها ما را وادار به ادامه مسیر با انگیزه و قدرت بیشتری کرد.»

محمودی در ادامه توضیح می‌دهد:«از دوستان خود هم کمک گرفتیم تا این موضوع که دغدغه‌ای دانشجویی و جهانی است و رهبر انقلاب نیز بارها بر آن تأکید کرده‌اند، با قوت بیشتری ادامه یابد.»

او می‌افزاید:«بازخوردهای مثبت و حمایت‌های گسترده باعث شد تا دوباره گرد هم جمع شویم و تصمیم بگیریم که پروژه را ادامه دهیم. آمار بسیار خوبی از پخش این اثر در تلویزیون دریافت کردیم و در جشنواره هم با استقبال زیادی روبه‌رو شدیم.»

این مستندساز اشاره می‌کند:«این اتفاقات ما را مصمم‌تر کرد و موجب شد تا با قدرت بیشتری جلسه بگذاریم و به امید خدا این مسیر را ادامه دهیم.»

جایزه جشنواره عمار

محمودی درباره کسب جایزه در جشنواره عمار می‌گوید: «حقیقتش این است که مستند ما بیشتر به جنبه‌های تاریخی و روایتی پرداخته بود و کمتر به عنوان یک مستند جشنواره‌ای ساخته شده بود اما به لطف خدا، این اثر در جشنواره عمار مورد توجه قرار گرفت. جشنواره عمار که پیگیر موضوعات انقلابی و فرهنگی است، به این مستند توجه کرد و این برای ما بسیار ارزشمند بود».

دلیل موفقیت مستند

محمودی در توضیح موفقیت مستند به نکات مختلفی اشاره می‌کند: «یکی از دلایل موفقیت مستند این بود که موضوع آن بکر و جدید بود. هیچ کار مشابهی در این زمینه انجام نشده بود. همچنین، پرداخت دقیق به جزئیات تاریخ و ارائه مستندات جدی، مانند عکس‌ها، فیلم‌ها و اسناد مختلف، از جمله ویژگی‌های بارز این مستند است. هیچ چیزی در این مستند به صورت فرضی یا بدون سند بیان نشده است».

در نهایت، محمودی از تمام کسانی که در این پروژه کمک کردند، تشکر می‌کند و به اهمیت این کار در روایت تاریخ کشور اشاره می‌کند: «ما از همه کسانی که در تولید این مستند همکاری کردند، از تیم تحقیقاتی و اجرایی گرفته تا مرکز هنری رسانه‌ای نهضت که در تمام مراحل با ما بودند، تشکر ویژه‌ای داریم. این کار بدون حمایت‌های آن‌ها ممکن نبود و خوشحالیم که توانستیم بخشی از تاریخ کشور را به درستی روایت کنیم و سهمی هرچند کوچک در حفظ و انتقال این تاریخ ایفا کنیم.»

منبع: جوان