مسجد؛ بهترین کانون برای تحول اجتماعی

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، سومین جلسه رویداد «مسجد جامعه پرداز» به موضوع «مسجد؛ کانون تحول اجتماعی محله» اختصاص داشت که از سوی حجت‌الاسلام علی گلی کریمی راهیار بنیاد هدایت در منطقه شمال کشور ارائه شد. حجت‌الاسلام سیدناصر میرمحمدیان دبیر علمی و سیداحمد عبودتیان مدیرعامل بنیاد خاتم الاوصیاء(عج) و محمدحسین شاه آبادی مسئول اندیشکده مسجد پژوهشکده شهید صدر نیز به عنوان اساتید این نشست حضور داشتند.

حجت الاسلام گلی کریمی با بیان این‌که در طول تاریخ، سه نسل از رویکردهای تحول اجتماعی شکل گرفته است، اظهار داشت: یک رویکرد «برای مردم» است که در این نگاه دولت متولی همه چیز است. تصمیم می‌گیرد، برنامه‌ریزی می‌کند و اجرا می‌کند؛ مردم فقط گیرنده‌های منفعل هستند. رویکرد دوم «با مردم» است که دولت برنامه‌ریزی می‌کند اما از مردم برای اجرا کمک می‌گیرد و مردم مشارکت محدود دارند.

وی رویکرد سوم را تحول اجتماعی «توسط مردم» دانست و گفت: در این رویکرد مردم خودشان تصمیم می‌گیرند، برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند. دولت فقط تسهیل‌گر است. امروزه اکثر متخصصان معتقدند نسل سوم بهترین رویکرد است. این همان ایده توسعه انسانی است که می‌گوید انسان‌ها باید رشد کنند تا جامعه رشد کند.

راهیار بنیاد هدایت در منطقه شمال کشور در نقد مدل غربی خودشکوفایی و تسهیل‌گری برای ایجاد تحول اجتماعی، گفت: اولا که در این مدل معمولا قدرت‎مندان و ثروت‌مندان انتخاب و در رأس کار قرار می‌گیرند و ثانیا بعد از انتخاب افراد مردم عادی هیچ نقشی در نظارت ندارند و غالبا مستعد فساد منفعت‌گرایی شخصی است.

حجت‌الاسلام گلی کریمی افزود: حتی اگر از مشکلات مبنایی بگذریم، در عمل هم با چالش‌های جدی روبرو هستیم؛ مشکل مشروعیت که تسهیل‌گران معمولاً غریبه هستند و باید سال‌ها برای اعتمادسازی وقت بگذارند. مشکل استمرار که با تغییر بودجه یا سیاست‌ها، دفاتر تعطیل می‌شوند. مشکل محدودیت زمانی چون ساعات کاری مشخص دارند و ۲۴ ساعته در دسترس نیستند و مشکل خصوصی‌سازی، اغلب این طرح‌ها نوعی خصوصی‌سازی هستند نه مردمی‌سازی واقعی و حتی اگر در سطح مسائل دنیوی و مادی بشر هم موفقیت‌هایی داشته باشند، این موفقیت‌ها معمولاً موقتی و ناپایدار هستند.

وی ایده اسلام برای ایجاد تحول اجتماعی را «قیام بالقسط» دانست و گفت: این «قیام» ظاهراً شبیه «خودشکوفایی» است؛ در هر دو، انسان‌ها فعال می‌شوند و پای کار می‌آیند اما تفاوت‌های اساسی دارند. اولین آن‌ها تفاوت در انگیزه است؛ در خودشکوفایی انسان با انگیزه‌های فردی و شخصی پای کار می‌آید اما در قیام، انسان با انگیزه‌های الهی پای کار می‌آید.

راهیار بنیاد هدایت در منطقه شمال کشور دو تفاوت دیگر را مورد توجه قرار داد و بیان داشت: در خودشکوفایی انسان خودمحور بار می‌آید اما در قیام، انسان به قسط و عدالت قیام می‌کند، نه به شخص خودش. در خودشکوفایی هدف این است که انسان می‌خواهد خودش رشد کند و محور شود اما در قیام انسان می‌خواهد خوبی‌ها رشد کنند، حتی اگر منافع شخصی‌اش تأمین نشود. اینجاست که مقوله ایثار در نگاه اسلامی اهمیت پیدا می‌کند. در خودشکوفایی، انسان تا جایی پای کار است که منافعش تأمین شود. اما در قیام، انسان حاضر است از منافع خود بگذرد تا جامعه به قسط و عدالت برسد.

حجت‌الاسلام گلی کریمی مسجد را بهترین کانون تحول اجتماعی توصیف کرد و گفت: در مقایسه با دفاتر تهسیل‌گری، مدرسه و سرهای محله، مسجد به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد، بهترین بستر قیام بالقسط است. با وجود ۱۰ هزار مسجد فعال و پای کار در کشور، ظرفیتی استثنایی برای تحول اجتماعی داریم. این ظرفیت تجربه تمدنی چند قرنه دارد، سرمایه اجتماعی عظیمی است، از اعتماد عمومی برخوردار است، بدون نیاز به هزینه‌های گزاف آماده خدمت است.

وی در پایان تأکید کرد: در دنیایی که بسیاری به خودشکوفایی و منافع شخصی می‌اندیشند، مسجد می‌تواند انسان‌ها را به «قیام بالقسط» فرا خواند؛ تحولی که نه برای خود، بلکه برای خدا و برای جامعه است. آینده از آن مساجدی است که این مأموریت بزرگ را فهمیده‌اند. مساجدی که می‌دانند امروز زمان آن است که به جای ساختن ساختمان، به ساختن انسانی بیندیشیم که برای عدالت قیام می‌کند. مسجد، نه فقط خانه خدا، که خانه قیام انسان‌ها برای جامعه‌ای عادلانه‌تر است.