مسجد؛ کانون مردم سالاری دینی

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، بخش اول هشتمین جلسه رویداد «مسجد جامعه پرداز» به موضوع «مسجد؛ کانون مردم سالاری دینی» اختصاص داشت که از سوی حجت‌الاسلام حامد صائب‌نژاد یکی از راهیاران منطقه‌ای بنیاد هدایت ارائه شد. حجت‌الاسلام سیدناصر میرمحمدیان دبیر علمی و حجت‌الاسلام احسان رضایی مسئول تعلیم و تربیت سازمان بسیج مستضعفین کشور نیز به عنوان استاد این نشست حضور داشتند.

حجت‌الاسلام صائب نژاد با بیان این‌که مردم در همه جوامع و حکومت‌ها ارزش بالایی دارند، اظهار داشت: مردم برای حفظ حکومت‌ها بسیار مهم هستند؛ بنابراین همه حکومت‌ها تلاش می‌کنند که به نحوی مردم را با خود همراه کنند. البته این همراه کردن مردم مدل‌های مختلفی دارد؛ یک مدلی که سال‌هاست عملا منسوخ شده، مدل دیکتاتوری است که یک شخص یا طایفه‌ای حکومت را به دست می‌گرفتند و همواره با نظر خود پیش می‌رفتند و بر مردم حکومت می‌کردند.

وی با اشاره به ترویج مدل دموکراسی از قرن ۱۵ به بعد، گفت: در مدل دموکراسی بحث مردم سالاری مطرح است و سعی می‌کند مردم را جدی‎ت با خود همراه کند و راضی نگه دارد؛ این مدل در صحبت‌های اندیشمندان غربی از جمله افلاطون و ارسطو ریشه دارد البته آن‌ها به شدت به این مدل بد بین هستند. حکومت‌های غیر دینی معمولا در این سال‌ها بر اساس زر و زور و تزویر کار خود را پیش برده‌اند.

راهیار منطقه‌ای بنیاد هدایت تکیه دموکراسی را بر برگزاری انتخابات دانست و تصریح کرد: این‌که هر چند سال یک بار مردم بیایند پای صندوق رأی و یک رئیس جمهوری را انتخاب کنند یا در انتخابات شوراها و مجلس شرکت کنند، معنایش مردم سالاری است؟! واقعا با این روش مردم می‌توانند برای اداره جامعه خود تصمیم بگیرند؟

حجت‌الاسلام صائب‌نژاد مدل مردم سالاری دینی را تنها مدلی برشمرد که مردم در تمام تصمیم‌گیری‌ها و اتفاقات جامعه خود اثر می‌گذارند و مشارکت دارند و در توضیح آن یادآور شد: سال ۷۷ رهبر معظم انقلاب واژه مردم سالاری دینی را مطرح کردند؛ مردم سالاری دینی عملا نه دیکتاتوری و نه دموکراسی است بلکه کاملا متفاوت و متناسب با جمهوری اسلامی ایران است.

وی افزود: در این مدل مردم سالار جامعه خود هستند و با محوریت دین کار خود را در سطح کلان پیش می‎برند. بنا به روایتی که داریم، هر جامعه و حکومتی که شکل می‎گیرد، ناگزیر است که رهبری داشته باشد. در جامعه مردم سالاری دینی رهبر در سطح کلان، ولی فقیه است. حال اگر بخواهیم مردم در تمام مسائل جامعه و حکومت دخیل باشند، آیا می‌توانیم برای هر اتفاقی انتخابات برگزار کنیم و نظر مردم را جویا شویم؟ این امر عملا غیر ممکن است.

راهیار منطقه‌ای بنیاد هدایت با بیان این‌که حلقه مفقوده‌ای در بین وجود دارد تا بتوانیم مردم را با حاکمیت همراه کنیم، گفت: این همان چیزی است که از ۵ سال قبل بنیاد هدایت برای تحقق آن شکل گرفت؛ برای اجرایی کردن این مدل مسجد به عنوان مکان و محور اجرا مشخص شد. علت انتخاب مسجد این بود که ما ۸۵ هزار مسجد داریم که در تمام شهرها، محله‌ها، روستاها و کوچه پس کوچه‌ها پراکنده هستند؛ بنابراین می‌توانیم از این ظرفیت عظیم استفاده کنیم.

حجت‌الاسلام صائب‌نژاد خاطرنشان کرد: در گذشته مسجد در پیش‌برد امور زندگی مردم تأثیرگذار بود. در زمانه ما برای اجرای این مدل یک خلائی وجود داشت که بنیاد هدایت در پی رفع آن است؛ برای این‌که کسانی مساجد را فعال کنند تا پایگاهی برای مردم سالاری دینی و پای کار آوردن مردم شود، طرح امام محله مطرح شد.

وی در تبیین نقش امام محله در تحقق مدرم سالاری دینی، اظهار داشت: امام محله در دو بعد می‌تواند فعالیت کند؛ از یک سو با اهالی محله ارتباط برقرار می‎‌کند و از سوی دیگر با مرجعیت و رهبری کلان ارتباط خود را حفظ می‌کند و کار حاکمیت را پیش می‌برد.

راهیار منطقه‌ای بنیاد هدایت با اشاره به آیه« لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»، گفت: امام محله قرار است در جامعه کاری کند که مردم قیام کنند و برای زندگی خود تصمیم بگیرند؛ یعنی اگر محله با مشکلی مواجه شد، مردم و متخصصین پای پار بیایند و با محوریت مسجد و امام محل، آن مشکل را حل کنند.

حجت‌الاسلام صائب‌نژاد به سه مأموریت بنیاد هدایت برای تحقق طرح امام محله را تبیین کرد و ابراز داشت: اولین اقدام گفتمان سازی بود؛ به‌ این منظور نمایشگاه‌های مسجد جامعه‌پرداز ۱، ۲ و ۳ راه اندازی شد؛ همچنین لازم بود که در بحث توانمندسازی امامان محله ورود کنیم، بنابراین عملیات‌های مختلفی طراحی شد از جمله مهرواره محله همدل و مهرواره بانور تا امامان محله بر اساس این گفتمان اقداماتی ار انجام بدهند و در کنار آن کتب مختلف آموزشی تدوین شد تا امامان ارتقاء پیدا کنند.

وی به سازوکار شکل‌گیری جایگاه امامت اشاره کرد و گفت: در این زمینه دو روش مطرح است؛ یکی این‌که نهاد‌های بالادستی که حکومت جمهوری اسلامی دارد، امام را تعیین و معارفه کنند اما یک مدل دیگر این است که امام به صورت تعیّنی انتخاب شود. یعنی در اثر اقداماتی که امام باید انجام بدهد، کم کم به جایی می‌رسد که غالب افراد محله، امامت او را می‌پذیرند و محل رجوع مردم می‌‎شود.

راهیار منطقه‌ای بنیاد هدایت با توجه به رویکرد امام برای پای کار آوردن مردم، اظهار داشت: عرض شد که حکومت‌ها غالبا با زر و زور و تزویر مردم را پای کار می‌آوردند اما امام محله به جای زر، چرخه خیر را در جامعه راه می‌اندازد و به جای این‌که سراغ سازمان‌ها برود و وام بگیرد، کاری می‌کند که با چرخه خیر، مردم خودشان مشکلات یکدیگر را حل کنند، مثل مدل الگوی شرکت مخمس که مرحوم آیت الله شاه آبادی ارائه فرمودند.

حجت‌الاسلام صائب‌نژاد ابزار دیگر امام محله برای پای کار آوردن مردم را به کار بردن محبت در مقابل زور عنوان کرد و گفت: به نحوی که همه درد اهالی محله، درد اوست و مشکل دیگران را مشکل خود می‌داند و این دلسوزی و اهتمام امام محله باعث می‌شود که بر قلب‌ها حکومت کند و بتواند مردم را در اتفاقات مختلف با خود همراه کند.

وی با بیان این‌که امام محله در مقابل تزویر از ابزار تبیین استفاده می‌کند، تصریح کرد: او مردم را در جریان اتفاقات و مسائل قرار می‌دهد و اطلاعات آن‌ها را به‌روز می‌کند و مردم را در فکر خود شریک می‌کند و از آن‌ها مشورت می‌گیرد.

راهیار منطقه‌ای بنیاد هدایت به دو رکن اساسی دیگر برای اجرای مدل امامت محله اشاره کرد و گفت: امام محله نیاز دارد که عده و عده خود را تأمین کند؛ برای تحقق این امر باید شورای پیشرفت و تحول محله و یک شورایی هم برای صندوق مالی محله و مسجد داشته باشند.

بخش دوم هشتمین جلسه رویداد «مسجد جامعه پرداز» به موضوع «مسجد؛ کانون پیشرفت محله» اختصاص داشت که از سوی حجت الاسلام محمد پشم فروش مدیر ارتباطات بنیاد هدایت ارائه شد. حجت الاسلام سیدناصر میرمحمدیان دبیر علمی و سعید سعادتی معاون راهبردی قرارگاه حضرت بقیه الله و محمد علیان رئیس مرکز پیشرفت منطقه‌ای ستاد پیشرفت جامع منطقه‌ای ستاد اجرایی فرمان امام(ره) نیز به عنوان استاد این نشست حضور داشتند.

حجت‌الاسلام پشم‌فروش در بررسی نقش مساجد در پیشرفت محله‌ها پرداخت و با تأکید بر جایگاه مساجد به عنوان مراکز تحول‌آفرین، اظهارداشت: مساجد می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های مردمی، به عنوان پایگاه‌های پیشرفت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عمل کنند.

وی با اشاره به تفاوت بین مفاهیم «توسعه» و «پیشرفت»، گفت: توسعه معمولاً بر رشد اقتصادی متمرکز است، در حالی که پیشرفت شامل ابعاد معنوی، فرهنگی و اجتماعی نیز می‌شود. مساجد با الهام از آموزه‌های اسلامی، می‌توانند مدلی بومی و اسلامی از پیشرفت را ارائه دهند که به نیازهای مادی و معنوی جامعه پاسخ دهد.

مدیر ارتباطات بنیاد هدایت به تجربه‌های موفق مساجد در برخی محله‌ها اشاره کرد و گفت: مساجدی که با تشکیل گروه‌های جهادی و حلقه‌های آموزشی، به حل مشکلات محلی مانند آسفالت‌ریزی، ایجاد کتابخانه و مبارزه با اعتیاد پرداخته‌اند، نمونه‌هایی از نقش‌آفرینی مساجد در پیشرفت محله‌ها هستند.

حجت‌الاسلام پشم‌فروش بر ضرورت تغییر نگاه امامان جماعت و متولیان مساجد تأکید کرد و گفت: مساجد باید از حالت صرفاً عبادی خارج شده و به مراکزی فعال و پویا تبدیل شوند که درگیر مسائل اجتماعی و فرهنگی محله‌ها هستند.

وی همچنین به نقش مساجد در ایجاد عزت اجتماعی اشاره کرد و افزود: مساجد می‌توانند با شناسایی مشکلات محلی و ارائه راه‌حل‌های عملی، به افزایش عزت اجتماعی در محله‌ها کمک کنند.

مدیر ارتباطات بنیاد هدایت در ادامه به اهمیت مساجد در تقویت مقاومت فرهنگی و اقتصادی پرداخت و گفت: مساجد می‌توانند با ترویج فرهنگ مقاومت و خوداتکایی، به عنوان پایگاه‌های مقاومت در برابر چالش‌های اجتماعی و اقتصادی عمل کنند.

حجت‌الاسلام پشم‌فروش در پایان بر لزوم توجه به فناوری‌های نرم در مساجد تأکید کرد و گفت: مساجد می‌توانند با استفاده از فناوری‌های نرم، مانند برگزاری برنامه‌های فرهنگی و آموزشی، به ایجاد ارزش افزوده در جامعه کمک کنند.

گفتنی است، در بخش دیگر این نشست اساتید ضمن ارزبابی این ارائه، به تکمیل مباحث پرداختند و در پایان نیز حجت‌الاسلام میرمحمدیان، دبیر علمی مجموعه مطالب مطرح شده را جمع بندی کرد.