مراسمی به قدمت تاریخ

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در آستانه محرم، زمانی که اهالی شهر در گیر و دار نصب پرچم عزای امام حسین (ع) هستند، شبی هست که خاطره عاشورا را پیش از آمدنش روایت می‌کند. آن شب، شب آغاز آیین «طشت‌گذاری» در اردبیل است؛ مراسمی به قدمت نیم قرن که از سحرگاه بیست و هفتم ذی الحجه، به مدت سه روز برگزار می‌شود و طی آن، طشت‌هایی روانه بزرگترین مساجد اردبیل می‌شوند که یاد مهربانی حضرت ابوالفضل، سقای علمدار کربلا را در دل مسجد‌های تاریخی شهر ماندگار کنند.

پیشینه‌ای پنج قرنی
بسیاری از مورخین معتقدند آیین «طشت‌گذاری» از دوره صفویه، یعنی بیش از پانصد سال قبل در اردبیل آغاز شده و تا به امروز ادامه پیدا کرده است. مردم اردبیل سه شب قبل از شروع ماه محرم در محلات خود مشغول برگزاری این آیین شده و مساجد، تکیه‌ها و برخی خانه‌های اردبیل میزبان مراسم طشت‌گذاری توام با عزاداری، سینه زنی و زنجیر زنی می‌شوند.
عوض قاسمی، رئیس شورای هیئت‌های مذهبی استان اردبیل معتقد است این مراسم، تجدید بیعت با اباعبدالله است و به یاد لب تشنگان کربلا انجام می‌شود.
مراسم، با طشت‌گذاری در حسینیه اوچدکان اردبیل آغاز می‌شود و روز بعد مسجد جامع و پس از آن مسجد اعظم اردبیل، میزبان این مراسم تاریخی می‌شوند. شکوه مراسمی که در مسجد جامع برگزار می‌شود، در این چند ساله به قدری بوده که مسئولان بزرگ کشوری را میزبانی کرده و ثبت ملی نیز شده است.

نذر طشت‌های برنزی
بیشتر طشت‌هایی که در این مراسم استفاده می‌شود، از جنس مس یا برنز با قدمت تاریخی هستند که گاهی قدمتشان به زمان قاجار می‌رسد. عزاداران حسینی، ابتدا مراسم سینه زنی و روضه خوانی را برگزار می‌کنند و پس از آن، طشت‌ها را به دوش گرفته و راهی حسینیه می‌شوند. با توجه به قدمت این مراسم در اردبیل، معماری مساجد به گونه‌ای است که مکانی مخصوص برای قرار دادن طشت‌ها در آن در نظر گرفته شده است.

دسته عزاداری، طشت‌ها را به حسینه یا مسجد منتقل می‌کنند و پس از آن با استفاده کوزه‌های سفالی قدیمی، طشت‌ها را پر آب می‌کنند. این آب پس از متبرک شدن در این مراسم، با استفاده از جام‌های مسی قدیمی، به ظرف‌ها یا لیوان‌های عزاداران منتقل می‌شود و آن‌ها آب داخل طشت را به عنوان تبرک نوشیده و یا برای بیماران می‌برند.

در برخی از شهر‌های و روستا‌های عشایر نشین اردبیل، مراسم حال و هوای دیگری دارد. مردم روستایی همراه با کوزه‌هایی بزرگ به چشمه ‌می‌روند، کوزه‌ها را پر آب می‌کنند و با سینه زنی و ذکر یا حسین یا حسین به طرف مسجد حرکت می‌کنند. صحن مسجد غرق در نوای حزن‌انگیز نوحه‌های ترکی و فارسی می‌شود و آب داخل کوزه‌ها در طشت‌هایی که در محل مخصوص قرار داده شده‌اند، جریان پیدا می‌کند.
آیین طشت‌گذاری حتی در اردبیلی‌های مقیم تهران هم پابرجا مانده است و وقتش که می‌رسد این آیین را در پایتخت نیز اجرا می‌کنند.
قاسمی می‌گوید:«این آیین برای اهالی اردبیل چنان ارزش معنوی دارد که برای حل و فصل مشکلاتشان طشتی تهیه می‌کنند و بعد از رسیدن به حاجتشان سال بعد در خانه خود مراسم طشت‌گذاری برگزار می‌کنند. البته هر خانه‌ای نمی‌تواند طشت‌گذاری انجام دهد. طشت‌هایی که در خانه‌ها می‌گذارند معمولاً به خاطر این است که نذری کرده‌اند و وقتی نذرشان قبول شده طشت‌گذاری انجام می‌دهند.»



جوانان، بازوی اصلی طشت‌گذاری
در میانه این آیین، نقش نسل جوان و نوجوان برجسته است. نوجوانانی که جلو‌تر می‌تازند، طشت‌ها را با شور حمل می‌کنند و بازوی مراسم می‌شوند. قاسمی، رئیس هیئت‌های مذهبی استان اردبیل می‌گوید: «نقش جوانان و نوجوانان در آیین طشت‌گذاری و تمام مراسمات عزاداری اردبیل حتی پررنگ‌تر از کهنسالان است. وقتی نوجوانی طشتی را بر دوش خود می‌گیرد نه تنها با تاریخ پیوند می‌خورد بلکه نشانه‌ای زنده از پیوند هویت دینی با نسل آینده نمایان می‌شود. این آیین جشنی است برای بیعت با پیام عاشورا و آینده‌ای که جوانان با شورشان می‌سازند.»