شکار موش‌های شب‌زده

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی،  در نخستین روزهای تابستان ۱۴۰۴، وقتی فضای ایران به دلیل تهاجم صهیونیسم و استکبار جهانی از صدای انفجار، اضطراب و بیم پر شده بود، محسن چاوشی، خواننده سرشناس کشورمان، با قطعه‌ای تازه به نام «علاج»، دوباره صدای مردمی شد که زخمی و خسته بودند، اما هنوز قلب‌شان مملو از ایمان بود.  این اثر به سرعت به یکی از مهم‌ترین قطعات اجتماعی و احساسی سال تبدیل شد؛ قطعه‌ای که نه‌تنها واکنش‌های پرشوری برانگیخت، بلکه درگیر حواشی ناخواسته‌ای شد که اتفاقا ملاکی خوب و کارآمد برای تعیین جایگاه حقیقی افراد نسبت به وطن بود.

بازگشت صدا در روزهای خاموشی

نام محسن چاوشی همپای صدای زخمی و پراحساسش، در پیشگامی برای آزادی زندانیان غیرعمد پرآوازه شده است. سال گذشته بود که علی شمس، رئیس ستاد دیه گفت: «محسن چاوشی با جمع‌آوری کمک‌های مردمی از طریق صفحه مجازی‌اش، طعم آزادی دوباره را برای ۶۰۰ زندانی فراهم کرد. دو - سه سال است که این هنرمند با محبتی که خدا به او کرده، میلیاردی برای ستاد دیه کمک جمع می‌کند.»
چاوشی بیش از 5 سال است که اعتبار و نامش را برای انعکاس صدای کمک‌خواهی مردم به کار گرفته و تا امروز بیش از دو هزار زندانی را به آغوش خانواده برگردانده است. اگر قرار به نشر خوبی‌ها باشد؛ چاوشی حتما یکی از نیکوکاران است. 
با این حال آنچه محسن چاوشی را موضوع روز کرد؛ قطعه‌ای موسیقی بود که بهنگام پخش شد و با سرعتی بی‌نظیر فراگیری یافت. در روزهایی که آتش جنگ بر فعالیت‌های روزمره هم سایه انداخته بود، صدای آشنا و زخمی او مرهمی شد بر جان میلیون‌ها ایرانی که پیکر وطن را غرق زخم و درد و آتش و خون می‌دیدند. «علاج» قطعه‌ای بود که به همت حوزه هنری در روزهای جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه کشورمان با ترانه‌ای از کاظم بهمنی ساخته شد.

«علاج» نه صرفاً یک آهنگ، بلکه فریادی از درون است. پژواکی از باور یک هنرمند که ریشه‌های درمان دردهای این سرزمین را در هیچ نقطه‌ای خارج از مرزها نمی‌بیند؛ نه در نهادی خاص، نه در چهره‌ای فراتر از مردم. او علاج را در خود مردم می‌بیند؛ در صداقت، در صبوری، در ایستادگی و در عشق بی‌پایان به وطن.

این قطعه، در زمانی منتشر شد که بسیاری از مردم احساس بی‌پناهی، خشم و اندوه داشتند و درست همان‌جا بود که صدای چاوشی، مثل مرهمی بر زخم‌ها نشست.

چرایی و چگونگی تولد یک قطعه متفاوت

«علاج» به گفته کاظم بهمنی، شاعر این اثر، در یکی از شب‌هایی خلق شد که صدای پدافند و اضطراب آسمان و زمین را گرفته بود. او در یادداشتی در صفحه شخصی‌اش نوشت که با چاوشی در خیابان قدم می‌زدند، در دل شبی که صدای انفجار قطع نمی‌شد و مردم مضطرب از آینده‌ای مبهم بودند. همان شب بود که ایده شعر در ذهن بهمنی شکل گرفت و بند به بند روی کاغذ آمد.
چاوشی، که همیشه نسبت به واژگان، موسیقی و حس آن‌ها وسواس دارد، همان شب، بیت‌ها را یکی یکی با صدای خودش ‌خواند. انگار که موسیقی پیش از کلمات در وجود او شکل گرفته بود. این تعامل بی‌واسطه، باعث شد روند تولید «علاج» با سرعتی غیرمعمول پیش برود.

فرایند تولید آهنگ، با همکاری نوازندگان حرفه‌ای همچون عادل روح‌نواز در گیتار الکتریک، توحید نوری در پیانو و مهدی کریمی در میکس و مسترینگ تکمیل شد. طراحی کاور نیز برعهده حامد تلخ‌آبی بود.

واکنش‌ها به یک ادعای دروغ

این قطعه موسیقی، نظرات و واکنش‌های گوناگونی را به دنبال داشت. محمدمهدی همت، فرزند شهید ابراهیم همت در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) از چاوشی و شاعر «علاج» تشکر کرد و نوشت که این قطعه، حرف دل بسیاری از مردم است. اما برخلاف هنرمندان و هنردوستان وطن‌خواه، صدای سازی ناکوک از بازیگری خارج‌نشین برآمد. اشکان خطیبی در واکنشی کنایه‌آمیز در فضای مجازی نوشت: «سه و نیم میلیارد تومن؟! ارزان حساب کردی» 

پس از این ادعا، بلافاصله مدیر روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، ادعای اشکان خطیبی درباره دستمزد محسن چاوشی را تکذیب کرد. علی مرادخانی، در صفحه شخصی‌اش، نوشت: «بهتر است به‌جای ادعاهای دروغین و نجومی، و جسارت به هنرمندی که با هنر و آبرویش سمت مردم کشورش ایستاده، سیگارت را روشن کنی و به منفور شدنت میان مردمی فکر کنی که حرف‌های بی‌وطن‌ها برایشان اهمیتی ندارد.»

کاظم بهمنی، شاعر اثر نیز، در واکنش به این ادعا نوشت: «امروز دیدم یک نفر نوشته که چند میلیارد پول بابت علاج گرفته!‌ ای کاش واقعاً حرفش درست باشد؛ چون او نمی‌داند که محسن بیشتر پولی را که درمی‌آورد، کجا هزینه می‌کند، که اگر خرج خودش کرده بود الان در خانه‌ ۹۰متری معمولی مستأجر نبود. تمام.» با تمام اینها، بهترین واکنش را خود محسن چاوشی نشان داد؛ با یک استوری کوتاه در پس‌زمینه‌ای مشکی که نوشته بود؛ «واللهُ یعصمکَ من الناس / و خداوند تو را از شر مردم حفظ می‌کند...»

علاج با هوش مصنوعی

از دیگر اتفاقات قابل توجه پس از انتشار این قطعه، ساخت کلیپی توسط سازمان سینمایی سوره بود. این کلیپ با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی ساخته شد و تلاش می‌کرد تا فضای حماسی، احساسی و مردمی آهنگ «علاج» را در قالب تصویر بازآفرینی کند. تصاویر این اثر ویدیویی، چهره‌های بازسازی شده از مردم عادی، مقاومت، فضای شهری طی جنگ تحمیلی و کودکان جنگ‌زده را نمایش می‌دهد. 

«علاج» صرف‌نظر از هیاهوی رسانه‌ای پیرامون آن، به اثری بدل شد که در حافظه احساسی و اجتماعی جامعه ماندگار شد. قطعه‌ای که صداقت، صراحت و التیام را یک‌جا در خود داشت. از روند تولیدی بی‌واسطه و بی‌ادعا گرفته تا حواشی‌اش، همه‌چیز درباره این اثر نشان می‌دهد که «علاج» تنها یک قطعه موسیقی نیست؛ بلکه آیینه‌ای است از آنچه مردم یک سرزمین در دل دارند. برای کسانی که صداها را می‌شنوند، و برای آن‌ها که در میان تاریکی‌ها به دنبال نوری می‌گردند، «علاج» فقط یک ترانه نیست؛ بخشی از زیست جمعی ماست.

صدای زخم‌های مردم
سیدمحمدرضا خردمندان
کارگردان فیلم سینمایی «ناتوردشت»

مردم خدا مراقب ماست!
آقا محسن چاوشی عزیز!
ممنون به خاطر «علاجِ» به موقع ات! برای خیلی‌ها مثل من که یک هفته است مثل مار زخمی به خودمان می‌پیچیم و تلنبار خشم و بغض، راه گلویمان را بسته، «علاج» تو به موقع‌ترین اتفاق ممکن بود. علاج تو برآمده از حلقوم میلیون ها ایرانی خشمگین بود. و مگر نبود ملک الشعرای بهار که می گفت: هر که را مهر وطن در دل نباشد کافر است؟
آقای چاوشی عزیز
تو دعای خیر چه کسی هستی که اینگونه محبوب قلب‌ها شده‌ای؟
چه کار کرده‌ای که اینگونه با صدای زخمی‌ات، صدای زخم‌های مردمت شده‌ای؟
در این بحبوحه‌ی خشم و غم و رنج، علاجِ تو، مرهم زخم‌های تازه‌ی ما برای ایران زمین بود و صدای در گلو مانده‌ی یک ملت. و چه چیزی جز این‌ها تو را اینگونه «متفاوت‌ترین» کرده است…
خدا مراقبت باشد.
مردم علاج در وطن است
دنیا فقط لب و دهن است
این جنگ جنگ تن به تن است
آزادگان کل جهان فکری برای تربیت اقوام برده‌دار کنید!
این ظلم‌های بی‌حدشان
افکار تیره و بدشان
آژیرهای ممتدشان
سوراخ‌های گنبدشان
این موش‌های شب‌زده را
ای گربه‌ها شکار کنید!
شعر از کاظم بهمنی عزیز