گلستان|پنجم آذر؛ روزی که گرگان برخاست و تاریخ را به لرزه انداخت

حجت الاسلام رضا دیلمی معاون فرهنگی اداره کل تبیلیغات اسلامی استان گلستان : در تقویم انقلاب اسلامی، برخی روزها صرفاً یادآور یک واقعه نیستند، بلکه نامشان مترادف با هویت، غیرت و آگاهی یک ملت است. پنجم آذر گرگان از همین دست روزهاست؛ روزی که مردم این دیار با حضور گسترده و ایستادگی مثال‌زدنی، هم در برابر بی‌حرمتی آشکار رژیم پهلوی ایستادند و هم شناسنامه انقلابی خود را با خون ۱۴ شهید و فریاد هزاران نفر را امضا کردند.

اما اهمیت این روز، تنها در تعداد شهدا و مجروحان خلاصه نمی‌شود؛ پنجم آذر، لحظه‌ای است که از دل ایمان مردم، یک نهضت زاده شد؛ لحظه‌ای که گرگان نه به‌عنوان شهری در شمال ایران، بلکه به‌عنوان نقطه‌ای روشن در قلب مبارزات ملت، بر صفحه تاریخ نشست.

زمینه‌های یک خشم مقدس

ریشه این قیام فراگیر، به حادثه‌ای بازمی‌گردد که دل مردم ایران را در سال ۱۳۵۷ لرزاند: یورش مأموران رژیم پهلوی به حرم مطهر امام رضا (ع). حرمت‌شکنی‌ای که مرزهای صبر و سکوت را شکست و موجی از اندوه و اعتراض را در سراسر کشور برانگیخت.

برای مردم گرگان، که همواره در به مشهد و اهل‌بیت (ع) پیوند معنوی عمیقی داشته‌اند، این حادثه تنها یک تعرض نبود؛ شکستن قداستی بود که نسل‌ها برای حفظ آن جنگیده بودند. همین بود که شعله قیام را در دل‌ها روشن کرد.

معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی گلستان: این روز را نماد بلوغ ایمانی مردم گرگان می‌داند.

حجت الاسلام رضا دیلمی افزود: پنجم آذر برای مردم گرگان تنها یک یادآوری تاریخی نیست؛ بلکه ایام خجسته ای است که روح استقامت، غیرت دینی و وفاداری آنان به ارزش‌های انقلاب و اسلام ناب به منصه ظهور رسید، مردمی که در آن روز، فارغ از هرگونه تهدید و فشار، نشان دادند باورشان به آرمان‌های الهی و توحیدی در مبارزه با طاغوت به اوج خود رسیده است.

وی افزود: در آن واقعه، چهارده نفر از جوانمردان بصیر و انقلابی دارالمومنین، گرگان، جان خود را فدای پاسداری از اررزش‌هایی کردند که بعدها ستون‌های عزت و اقتدار انقلاب اسلامی شد. این شهیدان از نخستین کسانی بودند که برای دفاع از حریم امامت و ولایت و نشر ارزش‌ها ایستادند و نامشان در تاریخ انقلاب به عنوان آغازگران راه مقاومت و مبارزه با طاغوت برای همیشه ماندگار شد.

به گفته دیلمی، انگیزه اصلی مردم گرگان در پنجم آذر زمانی شکل گرفت که رژیم فاسد و وابسته منحوس پهلوی، حرمت حرم مطهر امام رضا (ع) را شکست. همین جسارت باعث شد مردم گرگان با غیرتی مثال‌زدنی در حمایت از قیام مشهد به میدان بیایند و صدای اعتراض‌شان را به ظلم و بی‌حرمتی، با صدای رسا به همگان اعلام کنند.

وی ادامه داد: این واقعه نه‌تنها یک صفحه مهم تاریخی، بلکه سرمایه‌ای معنوی و هویتی برای مردم استان است؛ سرمایه‌ای که نباید به دست فراموشی سپرده شود. یادآوری و خوانش این ایستادگی، تعظیم به نسل بصیر، شجاع و با ایمانی است که با تمام وجود برای باورهایش در برابر طاغوت جنگید و راه آزادی و کرامت و استقلال امروز را گشود.

معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی گلستان با تأکید بر اینکه مردم این دیار همیشه در بزنگاه‌های تاریخی حامی امامت و ولایت بوده‌اند، گفت: تداوم این روحیه و انتقال آن به نسل جدید می‌تواند ما را در مسیر تحقق اهداف گام دوم انقلاب یاری کند و نشان دهد که میراث‌داران مقاومت، همچنان پای آرمان‌های خود برای تحقق تمدن نوین اسلامی و منویات امام جامعه، ایستاده‌اند.

روز واقعه؛ تظاهری آرام که در خون غلتید

با انتشار پیام صریح و تند امام خمینی (ره) علیه رژیم پهلوی، علمای انقلابی گرگان تصمیم گرفتند به نشانه اعتراض، در محوطه امامزاده عبدالله (ع) اجتماع کنند و سپس تا فلکه شهرداری راهپیمایی آرامی برگزار کنند.

تاریخ‌پژوه برجسته کشور، در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید که این تصمیم در شرایطی گرفته شد که هیچ ابزار رسانه‌ای گسترده‌ای وجود نداشت و همه‌چیز از طریق پیام‌های مردمی، دهان‌به‌دهان و در محلات منتقل می‌شد.

وی افزود: با همان ارتباطات ساده، زنان و مردان، پیر و جوان، یکدل و هم صدا جمع شدند و جمعیتی حدود چند هزار نفر شکل گرفت؛ جمعیتی که آمده بود تا از حرم امام رضا (ع) دفاع کند و علیه ظلم اعتراض آرام انجام دهد.

اما آرامش چندان دوام نیاورد. با شروع حرکت به سمت خیابان شهدا، مأموران رژیم بدون هشدار تیراندازی کردند. گلوله‌ها صفوف فشرده مردم را شکافت و در چند لحظه صحنه‌ای دردناک پدید آمد. فریادها، دود، زمین‌خوردن‌ها و تلاش برای نجات مجروحان، آن تجمع آرام را به میدان بحران بدل کرد.

در این حمله، ۱۴ نفر به شهادت رسیدند و بیش از ۲۰۰ نفر زخمی شدند؛ آماری که خارکوهی آن را یکی از سنگین‌ترین آمارهای شهدای مردمی در شمال کشور می‌داند.

پشت پرده یک جنایت؛ از خیابان تا بیمارستان

خارکوهی می‌گوید وقتی مردم می‌خواستند مجروحان را با آمبولانس منتقل کنند، مأموران حتی اجازه حرکت خودروها را نمی‌دادند. مردم با دست خالی و به‌صورت خودجوش، زخمی‌ها را حمل می‌کردند.

بیمارستان‌ها خیلی زود با کمبود خون مواجه شدند. مردم دسته‌دسته برای اهدای خون مراجعه کردند. اما تیراندازی‌ها حتی به بیمارستان هم کشیده شد و جو رعب و ترس میان بیماران و کادر درمان شکل گرفت.

در میان این فضای وحشت، سید نظام‌الدین نبوی نیز در محوطه بیمارستان هدف تیر قرار گرفت و به شهادت رسید. به گفته خارکوهی: رفتار مأموران در آن روز، در هیچ معیاری انسانی نمی‌گنجید. آن‌ها حتی اجازه نمی‌دادند مجروحان به‌درستی منتقل شوند. این کار بحران را دوچندان کرد.

از مظلومیت تاریخی تا ثبت ملی

خارکوهی در تحلیل تاریخی خود بیان می‌کند که واقعه پنجم آذر سال‌ها در سایه مانده بود و آن‌گونه که شایسته است در سطح ملی شناخته نشده بود. به همین دلیل، وی و برخی پژوهشگران تلاش‌هایی برای برجسته‌سازی آن آغاز کردند.

نتیجه این تلاش‌ها، ثبت پنجم آذر گرگان در تقویم رسمی کشور بود؛ روزی که رهبر معظم انقلاب از آن با تعبیر شناسنامه انقلابی مردم گرگان یاد کرده‌اند و شورای شهر گرگان نیز این روز را روز ملی گرگان نامگذاری کرده است.

همچنین خارکوهی برای حفظ اسناد این قیام، چند جلد کتاب بر اساس مدارک رسمی و خاطرات شاهدان عینی نوشته است؛ آثاری که تلاش می‌کند حقایق این روز را برای نسل آینده حفظ و روایت کند.

پیوند ایمان و تاریخ؛ روایتی که باید زنده بماند

پنجم آذر گرگان تنها یک واقعه سیاسی نیست؛ روایتی از ایمان، غیرت، شجاعت و همبستگی است. از خانه‌های ساده شهر تا صحن امامزاده عبدالله، از خیابان شهدا تا بیمارستانی که به صحنه مقاومت بدل شد، همه‌چیز نشان می‌دهد که مردم گرگان نه برای هیجان یک روز، بلکه برای دفاع از حرمت اهل‌بیت (ع) و ایستادگی در برابر ظلم، به میدان آمده بودند.

سخنان دیلمی و خارکوهی در کنار هم، تصویر کاملی از آن روز را ترسیم می‌کند.یک تصویر معنوی از ایمان مردم، و یک تصویر تاریخی از حجم خشونت و فداکاری.

میراث پنجم آذر؛ چراغی برای راه فردا

پنجم آذر برای گرگان تنها یک تاریخ نیست؛ یک هویت است. هویتی که از دل ایمان مردم برخاست، در میدان مقاومت آزموده شد و امروز نیز باید چراغ راه نسل نو باشد. این روز به ما یادآوری می‌کند که آزادی و کرامت، با هزینه‌ای سنگین به دست آمده و مردم این شهر برای دفاع از ارزش‌ها، از جان خود گذشتند.

اکنون وظیفه نهادهای فرهنگی، رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و خانواده‌هاست که این میراث را زنده نگه دارند؛ زیرا پنجم آذر تنها گذشته گرگان نیست آینده هویت و آگاهی آن نیز هست.