حقیقت به قاب آمد

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در دنیایی که فیلم‌ها یکی پس از دیگری می‌آیند و به‌سرعت از یاد می‌روند، مستند هنوز جایی است که می‌توان ایستاد، نفس کشید و حقیقت را همان‌طور که هست دید؛ بی‌پیرایه، بی‌فاصله و از دل زندگی واقعی آدم‌ها. جشنواره «سینما حقیقت» امسال هم ثابت کرده که روایت‌های مستند، هنوز توان تکان دادن و تغییر دادن نگاه ما را دارند.
در میان ده‌ها اثر راه‌یافته چند مستند از همین حالا نام‌شان در فهرست آثار قابل‌توجه جشنواره شنیده می‌شود؛ آثاری که هرکدام از زاویه‌ای متفاوت به سراغ موضوعاتی چون هویت، خانواده، تاریخ، ایمان و مقاومت رفته‌اند. هفت مستند از محصولات مرکز مستند سوره و دو مستند از تولیدات مرکز هنری رسانه‌ای نهضت، در بخش‌های مختلف نوزدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت حضور دارند.
آنچه در ادامه می‌آید، گفتگو با سازندگان همین آثار است؛ فیلمسازانی که حالا با امید و انتظار، قدم به مهم‌ترین میدان مستندسازی ایران گذاشته‌اند.

روایت‌هایی تازه از مقاومت، هویت و انسان‌هایی در سایه مانده
مستندهای «آگیرا» به کارگردانی محمدصادق اسماعیلی و تهیه‌کنندگی مهدی شامحمدی و «رویای ناتمام» به کارگردانی سارا طالبیان و تهیه‌کنندگی احسان مشکور و کیومرث کرده از محصولات مرکز مستند سوره به بخش مستندهای بلند مسابقه ملی نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران، سینما حقیقت راه یافتند.
سارا طالبیان، کارگردان فیلم «رویای ناتمام»، درباره وضعیت مبهم تیم ملی فوتبال بانوان ایران توضیح داد:«تیم ملی بانوان دو بار قهرمان آسیا شده و حالا بیش از هفت سال است که منتظر برگزاری مجدد مسابقات قهرمانی آسیا هستند. لغو این رقابت‌ها ممکن است منجر به از بین رفتن تیم ملی شود و تلاش‌های بازیکنان بی‌نتیجه باقی بماند.»
این مستند ۹۰ دقیقه‌ای با حضور خود بازیکنان ساخته شده و نه تنها برای علاقه‌مندان ورزش و بانوان، بلکه برای همه اقشار جامعه جذاب خواهد بود، به‌خصوص که تصاویر مسابقات بانوان کمتر در تلویزیون پخش می‌شود.
طالبیان همچنین درباره جشنواره «سینما حقیقت» گفت:«تبلیغات محیطی و شهری باید افزایش یابد تا عموم مردم با فیلم‌های مستند آشنا شوند. او بر لزوم اکران آنلاین فیلم‌ها بعد از نمایش در سینماها نیز تأکید کرد.»
این کارگردان که پیش از این جایزه بهترین کارگردانی فیلم کوتاه «عابر» را دریافت کرده، فعالیت‌های فیلمسازی خود را عمدتاً روی زنان و کودکان متمرکز کرده و به تازگی مستندی درباره جنگ ۱۲ روزه و کودکان تولید کرده است.
محمدصادق اسماعیلی، کارگردان مستند «آگیرا» نیز  درباره موضوع این فیلم توضیح داد :«این اثر روایت تلخ و انسانی پسری است که درست در روز تولدش از بیمارستان ربوده شده و پس از بیست سال، ناگهان با حقیقت زندگی‌اش روبه‌رو می‌شود.» 
او بیان کرد :« انگیزه ساخت این مستند، مواجهه با درد پنهان افرادی بود که سال‌ها با زخمی ناگفته زندگی کرده‌اند و قصد داشت از دل این تجربه شخصی، تصویری بزرگ‌تر از خانواده، هویت و جست‌وجوی حقیقت بسازد.»
اسماعیلی درباره لحظه ماندگار فیلم گفت اگر بخواهد یک تصویر در ذهن تماشاگر باقی بماند، آن لحظه‌ای است که علی روبه‌روی مسئول سوله بیمارستان می‌ایستد و سکوت می‌کند. او توضیح داد: «در همان لحظه، تمام سال‌های گم‌شدگی، ترس و حقیقت ناگهانی جمع می‌شود. هیچ دیالوگی وزن این مواجهه را ندارد؛ فقط یک نگاه که واقعیتی عمیق را منتقل می‌کند و تماشاگر را تکان می‌دهد.»
کارگردان «آگیرا» در خصوص اهمیت حضور مستند در جشنواره سینماحقیقت اظهار کرد :« این جشنواره مهم‌ترین میدان دیده شدن برای آثار مستقل است و فیلم‌ها در کنار مخاطبان جدی، منتقدان، فیلمسازان و پخش‌کنندگان قرار می‌گیرند.» او افزود: «مزیت اصلی حضور در این جشنواره این است که فیلم در بستری تخصصی و با نگاه‌هایی دقیق و مسئولانه مواجه می‌شود و فرصت پیدا می‌کند مسیر آینده خود، چه در نمایش و چه در تولید آثار بعدی، روشن‌تر شود.»

دیگر آثار مرکز مستند سوره در جشنواره حقیقت
در کنار این آثار، دو مستند دیگر از محصولات مرکز مستند سوره نیز در این دوره در بخش ویژه «ایران» نوزدهمین جشنواره بین المللی سینماحقیقت حضور دارند. «شاخه‌ای روی آب» به کارگردانی مشترک محسن اسلام‌زاده و محمدمهدی حبیبی و تهیه‌کنندگی محسن اسلام‌زاده، روایتی از شهید «محمدمهدی طهرانچی» است که تلاش می‌کند از زاویه‌ای متفاوت زندگی این شهید را بازتاب دهد. این فیلم مستند، تلفیقی از تصاویر تولیدی و آرشیوهای نابی است که از زیر آوار بیرون آورده شد و توسط تیم تولید بازیابی و مرمت شد.
«پلز، اراده سنگی» به کارگردانی سجاد دهنوی و تهیه‌کنندگی مسعود دهنوی نیز داستان «علی کاشی» را روایت می‌کند؛ فردی که همراه با سگ زنده‌یابش در جنگ ۱۲ روزه توانست رکورددار یافتن شهدا از زیر آوار باشد و به یکی از قهرمانان گمنام این حادثه بدل شود.

«عزیززاده»؛ زندگی با آیه‌ها در قاب مستند
مستند «عزیززاده» نیز یکی دیگر از آثار حاضر در جشنواره سینما حقیقت است که توسط حمید شاهمرادی کارگردانی و تهیه‌کنندگی شده و از محصولات مرکز هنری رسانه‌ای نهضت به شمار می‌رود. این اثر کوتاه، زندگی امیرعلی عزیززاده، یکی از مهمان‌های فصل دوم برنامه «محفل»، را روایت می‌کند. حمید شاهمرادی، کارگردان و تهیه‌کننده مستند «عزیززاده»، درباره انتخاب سوژه این اثر گفت:«نقطه تحول شخصیت عزیززاده، پیدا کردن یک کاغذ در دل جنگل هنگام چرای گوسفندان بود که باعث تغییر عمیق در او شد و این موضوع بستری مهم برای ساخت فیلم فراهم کرد.»
 شاهمرادی افزود:«گرچه برخی شهودات و تجربیات معنوی او دشواری‌هایی برای روایت تصویری ایجاد می‌کرد، اما تصمیم گرفت بخشی از این شهودات را در فیلم نشان دهد تا انس او با قرآن و نگاه ملکوتی‌اش به زندگی به تصویر کشیده شود، بدون آنکه اثر به فضای غیرواقع‌گرا یا سورئال نزدیک شود.»
شاهمرادی درباره تأثیر مستند بر مخاطب گفت: «این فیلم مصداق واقعی جمله سازمان تبلیغات اسلامی است که می‌گوید با آیه‌ها زندگی کن. بسیاری از ما بی‌توجه با آیه‌های قرآن زندگی می‌کنیم، اما امیرعلی با توجه خاصی این آیات را در زندگی روزمره خود جاری می‌کند و فیلم می‌تواند مخاطب را به توجه بیشتر و تفکر در این مسیر هدایت کند.»
شاهمرادی درباره اهمیت حضور مستند در جشنواره سینما حقیقت نیز بیان کرد:« این جشنواره، موقعیتی معتبر برای مستندسازان ایرانی است و فرصت دیده شدن آثار و ارتقای سطح کیفی را فراهم می‌کند.» او افزود :« هدفش ساخت فیلمی با نگاه سینمایی به روایت قرآن بوده است، نه صرفاً یک اثر تلویزیونی، و حضور فیلم در جشنواره، تجربه ارزشمندی برای او به عنوان فیلمساز محسوب می‌شود.»

چهار مستند برجسته در مسیر جایزه شهید آوینی
جایزه شهید آوینی یکی از بخش‌های مهم و پرسابقه جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت است که هر سال سه تندیس طلایی، نقره‌ای و برنزی به مستندهایی اهدا می‌کند که با موضوع مقاومت، دفاع مقدس، انقلاب اسلامی، مطالبه‌گری و روشنگری ساخته شده‌اند. در این بخش مستندهای «آبراه کوچکی در میان هور»، «موتورسواران» و «هویدا؛ یک پرتره صوتی» از محصولات مرکز مستند سوره و مستند ایستاده در کنار تایمز از محصولات مرکز هنری رسانه‌ای نهضت نیز حضور دارند.

روایت فرمانده‌ای ناشناخته در «ایستاده در کنار تیمز»
مصطفی موسوی‌تبار، کارگردان مستند «ایستاده در کنار تیمز»، درباره انتخاب موضوع این اثر گفت:«تصمیمش به مرور زمان و بر اساس علاقه‌اش به خاطرات و کتاب‌های جنگ شکل گرفت.»
 او بیان کرد:«همواره شخصیت شهید سید محمد صنیع‌خانی برایش جذاب بوده و فرصتی که از طریق کنگره شهدای استان قم پیش آمد، زمینه آغاز پژوهش‌های عمیق درباره زندگی و فعالیت‌های این فرمانده را فراهم کرد. هرچند در ابتدا همکاری با کنگره عملی نشد، پژوهش و مطالعات او در نهایت منجر به تولید پروژه‌ای با بنیاد شهید و مرکز هنری رسانه‌ای نهضت شد.»
وی تاکید کرد:« مستند به بررسی نقش افراد در ترابری و پشت صحنه جنگ می‌پردازد؛ کسانی که امکانات و پشتیبانی را فراهم می‌کنند اما کمتر دیده می‌شوند. تلاش کردم این اثر ادای دینی باشد به بچه‌های ترابری؛ کسانی که پشت سربازانی که به خط مقدم می‌روند، برای پشتیبانی فعالیت می‌کنند ولی معمولاً دیده نمی‌شوند.»
او افزود:«شهید صنیع‌خانی به‌عنوان فرمانده‌ای نابغه در حوزه حمل و نقل و ساماندهی نیروها و تجهیزات، در بسیاری از رخدادهای مهم کشور مانند آسیب‌های سیل و زلزله، مدیریت مراسم تشییع حضرت امام و ساخت حرم امام، نقش کلیدی داشته است و مستند بر این توانمندی‌ها تمرکز دارد.»
موسوی‌تبار درباره اهمیت حضور یک مستند در جشنواره سینما حقیقت بیان کرد:« این جشنواره معتبرترین رویداد در حوزه مستند در ایران است و فرصتی برای دیده شدن آثار، آموزش و ارتقای مستندسازان فراهم می‌کند.»
او همچنین در نقد خود نسبت به جشنواره سینما حقیقت بر اهمیت ویژه مستندهای تاریخی و آرشیوی مبتنی بر اسناد تاکید کرد و گفت:« امیدوار است دوستان مستندساز و برگزارکنندگان جشنواره ارزش واقعی این آثار را بهتر درک کنند. در سال‌های اخیر، اغلب فیلم‌های دفاع مقدس یا حوزه انقلاب اسلامی تنها در بخش شهید آوینی قرار می‌گیرند و اغلب از حضور در بخش‌های اصلی و مسابقه محروم می‌شوند. امیدوارم این روند تغییر کند و مستندهای مبتنی بر تاریخ، به ویژه تاریخ سیاسی ایران، جایگاه و اهمیت بیشتری در جشنواره‌ها پیدا کنند و به بخش‌های اصلی و رقابتی راه یابند.»

تلاش شبانه در «موتورسواران»
مستند «موتورسواران» به کارگردانی مسعود دهنوی، تلاش شش موتورسوار را در طولانی‌ترین و سخت‌ترین شب سال ۱۴۰۳ روایت می‌کند؛ افرادی که با انگیزه‌های شخصی، شبانه و در مه و باران، جنگل‌های ارسباران را برای یافتن بالگرد رئیس‌جمهور جستجو کردند. دهنوی ، کارگردان مستند موتورسواران گفت:« فیلم تمرکز بر زاویه انسانی و مردمی ماجرا دارد و قصدش ایجاد یک روایت احساسی نبوده است؛ بلکه می‌خواست سندی تاریخی برای ثبت دقیق حادثه ارائه دهد. هدف فیلم نه اثبات اینکه چه کسی اولین بار پیکر شهدای خدمت را یافت، بلکه نشان دادن اهمیت نجات افراد زنده و تجربه واقعی مردمی بوده که درگیر حادثه شدند.»
او تأکید کرد که فیلم هیچ رویکرد محافظه‌کارانه ندارد و تمام تصاویر بر اساس خط روایی دراماتیک و بدون فشار خارجی انتخاب شده‌اند.

حافظه زنده مردم در «آبراه کوچکی در میان هور»
فیلم «آبراه کوچکی در میان هور» به کارگردانی مرتضی پایه‌شناس و تهیه‌کنندگی یاسر فریادرس، حافظه‌ای زنده از گذشته است که زندگی آدم‌هایی را روایت می‌کند که سال‌ها در کنار آب و نیزار با خاطراتشان زیسته‌اند. یاسر فریادرس درباره مسیر تولید اظهار داشت: «کار پژوهشی سنگینی انجام شد تا روایت تازه و مستقل شکل بگیرد و تحت تأثیر آثار پیشین قرار نگیریم.» او همچنین خاطرنشان کرد که فیلم تمرکز بر روابط انسانی و امید واقعی دارد، نه اطلاعات نظامی یا تزریق شعارگونه، و شخصیت‌ها در مواجهه با سختی‌ها راه‌حل‌های واقعی کشف کرده‌اند.
به گفته فریادرس، تولید فیلم در خوزستان و تهران همراه با مشارکت افرادی که با موضوع درگیر بودند، تجربه‌ای منحصر به فرد و جذاب برای گروه سازنده فراهم کرده است.
سه هزار دقیقه صوت؛ مستند «هویدا؛ یک پرتره صوتی»
مستند «هویدا؛ یک پرتره صوتی» ساخته محسن کریمیان، با استفاده از نزدیک به سه هزار دقیقه صوت تاریخ شفاهی، روایت منسجمی از زندگی و اقدامات امیر عباس هویدا ارائه می‌دهد. در این اثر، صداهای دست اول خود راوی وقایع هستند و هدف فیلم ارائه یک روایت تاریخی دقیق، خلاقانه و جذاب برای مخاطب است. کریمیان، کارگردان این مستند درباره ایده اولیه ساخت این مستند توضیح داد:« ایده اولیه چند سال پیش شکل گرفت، زمانی که به آرشیو گسترده‌ای از صوت‌های تاریخ شفاهی ایران دسترسی پیدا کرده بودیم و از همان زمان به این فکر افتادیم که آیا می‌توان با استفاده از این مجموعه غنی، یک روایت منسجم و کامل ساخت.»
او درباره فرایند پیچیده تدوین گفت: «در ابتدا به روایتی حدود پنج ساعت رسیده بودیم. یک سال زمان برد تا آن را کوتاه و دقیق کنیم تا به نسخه نهایی برسیم.»
او در پایان درباره انتظارش از جشنواره اظهار داشت: «دوست دارم داوران ببینند ما چقدر تلاش کردیم تا یک روایت دست اول، دقیق و در عین حال جذاب ارائه کنیم. مستند خوب باید وفادار به واقعیت باشد و در عین حال مخاطب را درگیر نگه دارد.»
 

منبع: فارس