«سند ملی مسجد» در قم تدوین شد

دومین روز از سومین نشست اعضای هیئت امنای بنیاد هدایت، امروز با حضور حجج اسلام والمسلمین رحیمیان، ماندگاری، پناهیان، عالی، قمی، عزت زمانی و میرمحمدیان در سالن جلسات شهید مالامیری دفتر قم بنیاد هدایت، برگزار شد.

در جلسه قبل برخی از مباحث از جمله بررسی موضوعاتی پیرامون سند ملی مسجد، باقی مانده بود که به دلیل اهمیت موضوع، اعضای هیئت امنا پیشنهاد کردند که جلسه‌ دیگری را به این موضوع اختصاص دهند.

در این نشست بررسی سازوکار تنظیم گری مساجد، بررسی تضمین نقش مردم در اداره مسجد، نقش حلقه های میانی و صندوق‌ تحول به بحث گذاشته شد و اعضا به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

حجت الاسلام میرمحمدیان در ابتدای این دیدار به خلاصه ای از مباحثی که در جلسه گذشته پیرامون سند ملی مسجد مطرح شده بود پرداخت و اظهار داشت: در مسئله مدیریت مسجد دو گونه بحث می‌شود؛ حکمرانی بر مسجد و هم حکمرانی از مسجد. طبیعتا چون این سند برای حاکمیت تدوین شده است، بیشتر به موضوع حکمرانی بر مسجد پرداخته است.

وی تشکیل شورای متشکل از همه نهادهای دست اندر کار امورات مسجد را یکی از موارد مهمی برشمرد که در سند ملی مسجد پیش بینی شده است و بیان داشت: پیشنهاد ما این است که مدیر این شورا را خود اعضاء تعیین کنند و کار دبیرخانه‌ای این شورا در بنیاد هدایت باشد.

مدیرعامل بنیاد هدایت با اشاره به ایرادی که از سوی اعضای هیئت امناء به سند ملی مسجد در جلسه قبل مطرح شده بود، گفت: گفته شد که نقش مردم در سند کمرنگ است؛ از آنجا که نقش مردم بیشتر در حکمرانی از مسجد مشخص می شود، کمتر به این موضوع پرداخته شده که با پیشنهادات شما در این جلسه قابل اصلاح و تغییر است.

حجت الاسلام میرمحمدیان به اهمیت موضوع شکل گیری صندوق تحول در مساجد پرداخت و خاطرنشان کرد: یکی از کارهایی که رهبر معظم انقلاب در دروان کرونا از مسجدها خواستند این بود که برای افرادی که دچار ورشکستگی شدند و بخش عمده ای از درآمد خود را از دست دادند، تأمین مالی کنند. مسجد می تواند محور تحول اجتماعی باشد و به همین منظور طرح صندوق تحول در سند نیز پیشنهاد شده است که درآمدهای مسجد را مدیریت کند و مردم نیز برای مشارکت در تحول محله، کمک های خود را به حساب این صندوق واریز کنند.

وی افزود: در سند اعضای صندوق، اعضای شورای تحول هستند و رئیس هیئت مدیره هم امام محله است. معمولا مساجد یکسری گردش های مالی دارند که اگر به درستی مدیریت شوند، نیازی به سرمایه گذاری ندارد اما چون این اتفاق نمی‌افتد در برخی از مساجد می بینیم که نیازمند کمک هستند. منابع خُرد اگر درست ساماندهی بشود، قدرت بسیار بزرگی خواهد داشت.

*متولی مسجد باید در سند ملی مشخص باشد

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان با تأکید بر اینکه تکلیف متولی اداره و مدیریت مساجد کشور باید مشخص شود، اظهار داشت: شورایی که در سند آمده باید ذیل یک سازمان مشخصی فعالیت کند و گرنه با مدیریت شورایی صرف نمی‌شود کار را پیش برد؛ یک نهاد مشخص باید پاسخگوی امورات مسجد باشد.

وی تأکید کرد: مساجد بناست بروند سمت امامت محله و می خواهد با حکمرانی در جامعه اسلامی مرتبط باشد. کار اجتماعی مساجد می طلبد که حرکت هایی سریع در آن صورت بگیرد و این کار را باید به یک نهاد اجرایی سپرد که در گستره ملی بتواند کار را مدیریت کند.

عضو هیئت امنای بنیاد هدایت با تأکید براینکه وجه مردمی بودن اداره مساجد باید در سند ملی چشمگیر باشد، گفت: نقش مردم را اگر حذف کنیم، حکمرانی مردمی آن طور که باید صورت نمی گیرد. نقش مردم در تعیین امام جماعت را بازخوانی کنید. مردم امام محله را شناسایی و به شورای عمومی مسجد پیشنهاد نصب و عزل او را بدهند؛ امام جمعه هم داور نهایی این فرآیند باشد چراکه امام جمعه، تضمین کننده نقش مردم است.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان همچنین فرآیند انتخاب هیئت امنای مساجد و وظایفی که برای آن‌ها معین شده است را مورد توجه قرار داد و بیان داشت: در سند ملی مسجد نقش هیئت امناء به عنوان هیئت مدیره باید باز تعریف شود.

*مسجد؛ پایگاه خیر رسانی به مردم

حجت الاسلام والمسلمین قمی در توضیح وظایفی که شورای راهبردی و هدایت مساجد باید برعهده بگیرد، گفت: در آن شورا باید تقسیم کار واقعی استان به استان و شهرستان به شهرستان صورت بگیرد و امور محوله به هر نهاد یا مجموعه‌ای ارزیابی و مدیریت شود؛ آن جمع هر تصمیمی می گیرد باید به بخش‌های زیر مجموعه خودش ابلاغ و پیگیری کند.

وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب امام جماعت را مدیر طبیعی مسجد می‌داند، ابراز داشت: امام اگر خوب عمل کند می‌تواند مردم را به میدان بیاورد؛ کمک به این امامان برای اینکه از جایگاه امام جماعتی ارتقاء پیدا کنند و امام محله شوند، مسئولیت خطیری است که بر زمین مانده بود، به همین دلیل ما روی تعالی شبکه امامت سرمایه گذاری کردیم تا گام مهمی در مسیر تحول مساجد کشور، برداشته شود.

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی بر مردمی بودن و تعریف نقش مؤثر برای مردم و حلقه‌های میانی تأکید کرد و گفت: حلقه های میانی، جامعه نخبگانی و بانوان باید در هیئت امنای مسجد نماینده داشته باشند و در تصمیم گیری‌ها و برنامه‌های مسجد مشارکت کنند.

از نگاه حجت الاسلام والمسلمین قمی مسجد به واسطه راه اندازی صندوق تحول به پایگاه خیر رسانی به مردم تبدیل می شود و در این زمینه اظهار داشت: البته ملاحظاتی وجود دارد که باید در حساب رسی مالی و تراکنش‌ها شفاف سازی شود تا خدایی نکرده زمینه سوء ظن مردم برای دست اندرکاران پیش نیاید.

*احیای سنت قرض الحسنه بهترین مروّج محوریت مساجد

حجت الاسلام والمسلمین برادران نیز در بیان دیدگاه خود گفت: اگر می‌خواهیم که شورای مذکور جنبه تشریفاتی نداشته باشد و بتواند برای مسجد کاری انجام بدهد، باید بودجه و امکاناتی هم که برای مساجد تخصیص پیدا می کند با اجازه و از مجرای این شورا یا قرارگاه صرف شود.

عضو هیئت امنای بنیاد هدایت در زمینه مسائل اقتصادی مساجد، تأکید کرد: در این زمینه باید به گونه ای عمل شود که مسجد تبدیل به بنگاه اقتصادی نشود؛ در بحث صندوق تحول باید به اقتضائات منطقه و محله توجه شود.

حجت الاسلام والمسلمین عالی نیز به بیان نکاتی پیرامون مباحث مطرح شده، پرداخت و گفت: با توجه به تنوع و تکثر شرایط مساجد کشور ما باید در سند موانع مردمی بودن را برداریم؛ کلیات امور در سند بیاید و جزئیات را به خود مردم واگذار کنیم. در مباحث اقتصادی مسجد باید به حد ضرورت و به اندازه ای که مرسوم هست ورود پیدا کند بیش از این مقدار تبعات منفی دارد.

حجت الاسلام والمسلمین رحیمیان تجربیات خود در تدوین سند و برنامه‌ریزی در سطح کلان را با سایر اعضاء به اشتراک گذاشت و بیان داشت: اگر مسجد به سمت درآمدزایی برود، اعتماد مردمی خودش را از دست می‌دهد در مقابل اگر مردم ببینند که مسجد برای شئون مختلف برنامه دارد، هزینه‌های اجرای آن برنامه‌ها را خودشان متقبل می‌شوند. هیچ چیز مثل قرض الحسنه مروج پایگاه مسجد نیست.

لازم به ذکر است، در این جلسه مصوب شد در سند ملی مسجد موضوع مدیریت بر مساجد با دو پیشنهاد ارائه شود و مسئولان مربوطه در تصمیم نهایی خود یکی از آن دو الگو را به تصویب نهایی برسانند؛ یکی مدل قرار دادن یک متولی مشخص که مدیریت کار را به صورت شورایی و با مشارکت و هم‌فکری همه نهادهای ذی‌ربط پیش ببرد و دوم تشکیل شورایی متشکل از همه مجموعه‌های دست اندرکار در امر مسجد بود که یک دبیرخانه فعال دارد که امور محوله را از مجموعه‌های مختلف پیگیری و مطالبه می‌کند.

گفتنی است، شورای عالی انقلاب فرهنگی ماده واحده فرایند و مرجع تدوین سند ملی توسعه، گسترش و تقویت نهاد مسجد و سامان‌بخشی و راهبری آن، مسئولیت تدوین «سند ملی مسجد» را به سازمان تبلیغات اسلامی سپرد و سازمان نیز مدیریت فرآیند تدوین آن را برعهده بنیاد هدایت گذاشته است.