نگاهی به هنر تعزیه در ارمغانخانه زنجان

به گزارش روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی استان زنجان با فرارسیدن ماه محرم در کنار برگزاری مراسم سوگواری و عزاداری عاشقان حسینی فرصت مناسبی برای اجرای نمایش آئینی و سنتی تعزیه می باشد.

تعزیه به معنای متعارف ، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هریک نقشی از شخصیت‌های اصلی را برعهده دارند، نشان داده می‌شود.

این نمایش نوعی هنر مذهبی و سنتی ایرانی – شیعی و بیشتر درباره واقعه کربلا و مصائب اهل بیت می باشد.

تعزیه «یا تعزیت» به معنی سوگواری، برپایی یادبود عزیزان از دست رفته ، تسلیت ، امر کردن به صبر و پرسیدن از خویشان درگذشته، خرسندی دادن و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است.

اما آنچه به عنوان تعزیه مشهور است گونه‌ای از نمایش مذهبی منظوم است که در آن عده‌ای اهل ذوق و کار آشنا در جریان سوگواری‌های ماه محرم و برای نشان دادن ارادت و اخلاص به اهل بیت، طی مراسم خاصی بعضی از داستان‌های مربوط به واقعه کربلا را پیش چشم تماشاچیان بازآفرینی می‌کنند.

ارمغانخانه قطب تعزیه کشور

هنر تعزیه، در طول زمان تغییراتی را به خود دیده‌ اما هنوز هم در ردیف اصیل‌ترین و پرسابقه ‌ترین هنرهای ایرانی و اسلامی مردمان ایران است و در استان‌های مختلف ایران از شمالی‌ترین شهرهای خراسان و آذربایجان تا جنوبی‌ترین شهرهای سیستان و اهواز از پهنه کویر تا حاشیه‌های زاگرس، البرز ، قزوین و زنجان از دریای خزر تا خلیج فارس در ایام ماه محرم ، برگزار می‌شود.

شاخص‌ترین وجه نمایشی در این دوره تعزیه است و شهر ارمغانخانه یکی از مهم‌ترین کانون‌های تعزیه خوانی کشور می باشد.

برگزاری مراسم تعزیه و شبیه خوانی سنتی و برپایی مجالس عزا و سوگواری سرور و سالار شهیدان کربلا حضرت اباعبدالله الحسین (ع ) و شهدای گلگون کفن دشت کربلا به ویژه علمدار سپاه اسلام حضرت ابالفضل العباس باب الحوائج (ع) امری مقدس و نهادینه شده در فرهنگ عمومی مردم ولایت مدار شهر ارمغانخانه می باشد.

سیروس رستمی رئیس هیات امناء تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه با بیان اینکه مردم متدین و حسین دوست این شهر شهید پرور ،به تأسی از فرهنگ عاشورایی و تبعیت محض از مکتب ظلم ستیز و عدالت گستر تشییع ، لبیک گویی به ندای ملکوتی (هل من ناصرا ینصرنی) امام شهیدان را واجب شرعی و احیا گر فریضه امر به معروف ونهی از منکر دانسته و خدمتگزاری به عزاداران حسینی را مایه مباهات و سعادت دنیوی و اخروی می دانند .

رستمی با اشاره به اینکه”تکیه حسینی اعظم “شهر ارمغانخانه یکی از بزرگ ترین ، با شکوه ترین ،و بی نظیر ترین تکیه های مذهبی میهن اسلامی و قطب تجمع و عزاداری وصف ناپذیر محبان آل عبا علیهما السلام می باشد؛افزود:اجرای سنتی مراسم تعزیه و شبیه خوانی در مکان مقدس “تکیه حسینی اعظم “شهر ارمغانخانه از دیر باز مرسوم و دارای قدمت 400 ساله بوده است و بر همین اساس نیز در سال 1389به عنوان میراث معنوی کشور ثبت ملی شده است .

وی گفت:وجود عواملی همچون :آشنایی و اشراف تعزیه گردانان و تعزیه خوانان به هنر شبیه خوانی سنتی و چگونگی اجرای بایسته آن ،باز سازی و باز خوانی وقایع جانگداز کربلا بر اساس مستندات تاریخی و منابع معتبر دینی ،عزاداری خالصانه و توسل خاضعانه به اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، عنایات خاص خداوند سبحان و بروز و ظهور جلوه هائی از امدادهای غیبی و کرامات الهی ، از یک سو ،موجب گسترش روز افزون آوازه شهرت “تکیه حسینی اعظم “و مهمان نوازی مردم متدین شهر ارمغانخانه گردیده است و از سوی دیگر، نیز موجبات حضور همه ساله خیل عظیم شیفتگان حسینی و ره پویان ولایت از اقصی نقاط کشور،برای کسب فیض معنوی از مراسم پرشور تعزیه خوانی “تکیه حسینی اعظم “و طلب حاجات از درگاه ایزد منّان را در ایام اول الی سیزدهم ماه محرم الحرام و ایام اربعین حسینی و رحلت جانگداز حضرت ختمی مرتبت محمد بن عبدا…(ص) فراهم ساخته است .

رئیس هیات امناء تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه با بیان اینکه “تکیه حسینی اعظم”ارمغانخانه در ادوار گذشته به اهتمام مردم متدین شهر و با کمک افراد خیّر چندین بار مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفته است خاطر نشان کرد: اسامی زنده یادانی همچون توکل خان افشار و نصرت الله خان  ، غلامحسین خان ذوالریاستین ، محمدعلی یاور  و نفت ا… یاور ، فاطمه خانم ، حاج مسیّب اسدی و حاج صفر افشاری  می توان اشاره نمود و اخیرا نیز توسط هیات امناء و مساعدت اهالی و با کمک های مردمی و دولتی توسعه این محل انجام گرفته است .

گفتنی است توکل خان از نوادگان و طایفه ایل افشار بوده که تعزیه را از نیاکان خویش به ارث برده بود ، وی در مجلس نویسی و باز نویسی نسخ تعزیه متبحر و شهیر بوده و در میان اهالی خمسه زبانزد خاص و عام بوده است خانواده توکل خان از زمانهای بسیار دور به کار تعزیه می پرداخته اند و چندین نسل توکل خان تعزیه خوان و تعزیه گردان و از بانیان تعزیه در ارمغانخانه بوده اند در حقیقت  توکل خان یک معین البکاء دارای فنون و مهارت خارق العاده ای در این زمینه بوده و فرزند توکل خان، نصرت اله خان که از تعزیه خوانان و تعزیه گردانان توانای ارمغانخانه بوده در زیارت کربلای معلی شبی در خواب رویای عجیبی را می بیندکه درعالم رویا به او نهیب می زنند که محل تعزیه در ارمغانخانه باید ترمیم گردد که از دیدن چنین خوابی متعجب شده در مراجعت به ارمغانخانه تعزیه خوانان و ریش سفیدان را از خوابی که دیده با خبر می نماید و بعد از شور و مشورت اقدام به احداث تکیه با الگو برداری از مزار امام حسین(ع) می نمایند .

رستمی اظهار داشت:اگرچه به لحاظ قدمت 400 ساله امر تعزیه خوانی در شهر عاشقان حسینی ارمغانخانه ، اطلاعات کامل و متقنی از اسامی تمامی کسانی که به امر تعزیه خوانی و تعزیه گردانی در این شهر اشتغال داشته و حال سر به تیره تراب گزارده و به دیار باقی سفرکرده اند،در دست نمی باشند با این وجود از درگاه خداوند متعال ، برای آنان طلب مغفرت ، علو درجات و اجر جزیل، مسئلت نموده و در این رهگذر ،برای تعزیه خوانان و تعزیه گردانان حاضر نیز آرزومند بقای عمر باعزت،سعادت عقبی و توفیق بیش ازپیش در برگزاری خالصانه و شکوهمند مراسم تعزیه خوانی و ترویج آیین و فرهنگ عاشورایی باشیم.

رئیس هیات امناء تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه تصریح کرد: اصل فکر و دلدادگی و حضور در صحنه از همین خاک پاک است که از حدود 400 سال قبل یعنی درست از زمانی که تعزیه خوانی ترویج پیدا کرد در این محل رواج یافته و هر چقدر زمان سپری می شود رونق بیشتری پیدا می کند و نسل جوان همان میراث داران نسلهای سابق احساس مسئولیت می کنند و خود را میراث دار این کار عظیم فرهنگی می دانند.