بازتاب قرآن در ادبیات فارسی / وقتی قرآن و غزل در هم تنیده می‌شوند

به گزارش ایسنا، مراسم بزرگداشت حافظ شیرازی، محفل قرآنی به همت حوزه هنری رسانه‌ای نهضت برگزار شد در این مراسم محمد معتمدی- خواننده آواز ایران- اظهار کرد: همه می‌دانیم که شعر حافظ برگرفته یا ترجمان کلام قرآن است؛ چه خود حافظ که بارها در دیوانش به این نکته اشاره کرده و چه حافظ‌شناسان بزرگی همچون استاد بهاءالدین خرمشاهی بر این تأثیر گواهی داده‌اند. این پیوند دیرینه، که همواره جایگاهی ویژه در تاریخ ادب فارسی داشته، در این محفل با نوای موسیقی و تلاوت قرآن بیش از پیش به جلوه درآمد و مخاطبان را به سفری عمیق به دنیای عشق و معرفت دعوت کرد.

محافل قرآنی در حافظیه؛ تجلی پیوند شعر حافظ و قرآن

در ادامه محمدمهدی سیار- شاعر، ترانه‌سرا و استاد دانشگاه- درباره پیوند قرآن و ادبیات فارسی با نگاهی به حافظیه گفت: برگزاری محافل قرآنی در مکانی مانند حافظیه که با نام حافظ و اشعار او پیوند عمیقی دارد، می‌تواند یکی از ارزشمندترین راه‌ها برای تقویت ارتباط میان قرآن و ادبیات فارسی باشد. حافظ، این شاعر بزرگ، نه تنها تخلص خود را از حفظ قرآن گرفته، بلکه نام ادبی‌اش را به این عطیه الهی متبرک کرده است.

او ادامه داد: حافظ صریحاً بیان کرده که قرآن را در ۱۴ روایت از بر خوانده است؛ "عشقت رسد به فریاد گر خود بسانِ حافظ/ قرآن ز بَر بخوانی در چارده روایت" این اعتراف نشان‌دهنده این است که حافظ، شاعری و اندیشه خود را مدیون قرآن می‌داند. او در یکی دیگر از ابیاتش به‌روشنی اشاره می‌کند که "چون حافظ هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم" این یعنی تمام سلامت و قوت شاعری او از قرآن سرچشمه گرفته است.

سیار با اشاره به پژوهش‌های انجام‌شده درباره اشعار حافظ، تاکید کرد: بررسی‌های متخصصان نشان می‌دهد که دیوان حافظ، هم از نظر معنایی و هم از نظر موسیقایی، انعکاسی از معانی و موسیقی قرآن است. این تأثیر، غنای شعر حافظ را بیشتر کرده و پیوند ناگسستنی میان ادبیات فارسی و قرآن را به وجود آورده است. اگر قرار است روز حافظ در مقبره او گرامی داشته شود، برگزاری محافل قرآنی در چنین فضایی بسیار بجاست. دوستانم در برنامه "محفل" با برگزاری این مراسم در حافظیه، به درستی این پیوند مقدس را به نمایش گذاشتند و من به آنها تبریک می‌گویم.

حضور پرشور شیرازی‌ها در محافل قرآنی حافظیه

سیار درباره استقبال عمومی از برگزاری محافل قرآنی در حافظیه گفت: جمعیت بسیار خوبی در آرامگاه حافظ حاضر شده بودند. به قول معروف، جای سوزن انداختن نبود! کل فضای حافظیه و حتی خیابان‌های منتهی به آن پر از جمعیت نشسته بود که با برنامه‌ها همراهی می‌کردند و از آن لذت می‌بردند. این استقبال نشان‌دهنده ادراک و همراهی مردم با این برنامه‌ها بود.

وی ادامه داد: مردم شیراز به‌خاطر پیوندی که با ادبیات و شعر دارند و عشقی که به حافظ می‌ورزند، زبانزد هستند. ما در این مراسم شاهد بودیم که این پیوند چقدر عمیق است. علاوه بر این، شیراز همیشه مهد عالمان، قاریان و حافظان قرآن بوده و پیوند مردمش با قرآن و معارف الهی نیز قوی است. در این عصر پاییزی در شیراز، ما شاهد این حضور گسترده و این درک متعالی مردم شیراز نسبت به قرآن و ادبیات بودیم، که واقعاً ستودنی است.

دیوان حافظ را با دقت بخوانید

سیار در پاسخ به انتقاداتی مبنی بر اینکه با برگزاری این مراسم در حافظیه، چهره حافظ را "قرآنی" کرده‌اند، گفت: توصیه من این است که یک بار دیوان حافظ را با دقت بخوانند. کسانی که حافظ را صرفاً با عشق، می و معانی صوفیانه پیوند می‌دهند، به‌واقع بخشی از حقیقت شعر او را نادیده می‌گیرند. حافظ نه تنها شاعری است که به عشق و می پرداخته، بلکه قرآن به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع الهام او در تمام آثارش حضور دارد. بنابراین، این انتقادات نشان از عدم درک کامل از جایگاه واقعی حافظ در ارتباط با قرآن و ادبیات فارسی دارد.

هم‌نوایی شعر و قرآن؛ پل تازه‌ای به سوی عشق و معرفت

این شاعر و ترانه‌سرا به تأکید بر پیام عمیق اشعار حافظ و پیوند آن با قرآن پرداخته و در مورد محفل قرآنی حافظیه گفت: این محفل، صرفاً محفل قرائت قرآن نبود، بلکه محفل شعر و قرآن و آواز و موسیقی بود. استاد محمد معتمدی با شیرینی و زیبایی تمام غزل‌هایی را می‌خواند و تصنیف‌های بسیار زیبایی نیز اجرا کرد. اینجا حق مطلب درباره جایگاه ادبی و شعری حافظ ادا شد و یک رفت و برگشت بین آواز و قرائت به شکلی بی‌سابقه اتفاق افتاد. یک خواننده تراز اول مانند استاد معتمدی بیت‌به‌بیت غزل حافظ را می‌خواند و سپس استاد حامد شاکرنژاد، قاری قرآن، آیه مرتبط با همان بیت را در همان دستگاه و مقام تلاوت می‌کرد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: شعر قرآنی، شعری که متاثر از قرآن سروده شده، مانند شعر حافظ و بسیاری از شاعران بزرگ دیگر، این پیوند را دارد و در این محفل به آن اشاره شد. این الگوی تازه و مبتکرانه می‌تواند پیشنهاد خوبی برای جامعه فرهنگی ایران باشد. ما می‌توانیم از ظرفیت شعر و موسیقی برای جذب مردم به قرآن استفاده کنیم؛ یعنی بازتابی از قرآن به زبانی که مردم را ترغیب کند تا با معارف و رازها و لطایف قرآنی بیشتر آشنا شوند. به قول خود حافظ"ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد، لطایف حکمی با نکات قرآنی".