عاشرآی؛ عزای حسینی از دل ترکمن صحرا

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، درست در زمانی که نوای عزاداری عاشورا در کوچه و خیابان‌ها طنین انداز می‌شود، در گوشه‌ای از شمال کشور، اهل تسنن با آیینی متفاوت و ریشه دار، روز دهم محرم را به خیرات، صدقه، دعا و همدلی سپری می‌کنند. نام این مراسم در زبان ترکمن‌ها «عاشر آی» است. مراسمی که ترکیبی از دین، سنت، مهربانی و عشق به اهل بیت است.

در گویش ترکمنی مردم گلستان، عاشر برگرفته از واژه عربی «عاشر» به معنای دهم است و «آی» در زبان ترکمنی به معنی مراسم یا روز است. نامی که اهل سنت بندرترکمن و دیگر شهرهای ترکمن صحرا برای مراسمشان انتخاب کرده‌اند و اشاره به روز دهم محرم یعنی روز عاشورا دارد. مردمان اهل سنت این روز را پر فضیلت می‌دانند و با دادن خیرات، پخت غذا و اطعام به دیگران تلاش می‌کنند از برکات آن بهره مند شوند.

عطر آشی که از خانه‌ها می‌آید

از روز هشتم به بعد، بوی خاصی در محله‌های ترکمن نشین گلستان می‌پیچد؛ بوی آش نذری، حلوا و شیرینی‌های سنتی نذری. 
حاج امانگلدی آخوند حنفی، امام جمعه اهل سنت شهر خواجه نفس گمیشان در استان گلستان می‌گوید: زنان خانه‌دار ترکمن از شب پیش از عاشورا تدارک می‌بینند. آن‌ها آش نذری مخصوص به خودشان را که معمولا خمیر رشته آن با دست درست می‌شود، با ترکیبی از گوشت و ادویه‌های محلی در دیگ‌های بزرگی پخته و در روز عاشورا در میان همسایه‌ها، فقرا و یا در مسجد توزیع می‌کنند. آن‌ها اعتقاد دارند که این نذری، موجب دفع بلا و گشایش در امور زندگی می‌شود.

جوانان؛ نقش آفرینان اصلی عاشرآی

جوانان در روز مراسم عاشرآی نیز مثل هر زمان دیگری نقش آفرینان اصلی هستند. عاشر آی همچنان در نسل جوان ترکمن گلستان زنده است و جوانان در روند این مراسم نقش پررنگی دارند. 
مردم در مساجد محله‌ها و روستاهای خود دور هم جمع می‌شوند و روحانیون اهل سنت ترکمن در این روز از فضیلت‌های عاشورا، صلح، گذشت، تقوا و احسان به دیگران سخن می‌گویند. فضای دعا و خشوع در دل مردم جاری است. کودکان نیز از این مجالس بهره می‌برند و با گرفتن بسته‌های نذری، شیرینی و هدیه‌های کوچک، مفهوم بخشندگی و همدلی را از بزرگ‌ترها می‌آموزند.

آیینی منحصر به گلستان

آخوند «یوسف سخندان» روحانی اهل سنت بندرترکمن نیز درباره این رسم دیرینه می‌گوید: می‌توان گفت مراسم عاشرآی تقریبا منحصر به استان گلستان است و به طور ویژه در میان ترکمن‌های ساکن آق قلا، گمیشان، بندرترکمن و گرگان برگزار می‌شود. در برخی دیگر از مناطق کشور نیز گرچه اهل سنت مراسمی در روز عاشورا برگزار می‌کنند اما آن مراسم نه به نام «عاشرآی» شناخته می‌شود و نه ساختار ویژه و مفصلی همانند گلستان را دارد. همین انحصار جغرافیایی و فرهنگی باعث شده تا عاشرآی تبدیل به یک میراث زنده معنوی شود؛ آیینی که فراتر از آیین مذهبی، بازتابی از هویت فرهنگی ترکمن‌ها است.

آنچه در عاشرآی پررنگ است، حس همدلی با شهدا و قیام کربلاست. ریش سفیدان ترکمن، در صحبت‌های خود به این نکته تاکید می‌کنند که امام حسین (ع) نماد آزادگی است و همه آزادگان فارغ از مذهب، او را الگوی ایستادگی می‌دانند.

در روزگاری که بسیاری از آیین‌های محلی در حال فراموشی اند، عاشرآی نه تنها زنده مانده، بلکه با همراهی نسل جوان و باور دینی عمیق توانسته سال به سال به روز، گسترده و پویاتر شود. ترکمن‌های گلستان با این آیین نه تنها یاد عاشورا را گرامی می‌دارند، بلکه فرهنگ نیکی، بخشش، همدلی و معنویت را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند.