بررسی حکمرانی فرهنگی کشور با محوریت «سازمان هیأت و تشکل‌های دینی»

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در این نشست، حجت‌الاسلام‌ باباخانی به ارائه دیدگاه‌ها و تجربیات خود پیرامون کارکردها، چالش‌ها و ظرفیت‌های سازمان هیأت در ساختار حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی پرداخت.

وی در ابتدای سخنان خود با ارائه یک سیر تاریخی از شکل‌گیری و تحول متولی‌گری هیئات مذهبی در ایران، به تشریح جایگاه منحصر به فرد سازمان تبلیغات اسلامی در این حوزه پرداخت و اظهار داشت: حدود ۲۰ سال پیش، سازمان تبلیغات اسلامی عهده‌دار ساماندهی بخش هیئات مذهبی شد. در آن مقطع، این سازمان به صورت یگانه و بی‌بدیل، متولی این جریان بود و در هیچ حوزه دیگری در کشور، متولی جامع و مورد قبولی برای هیئات وجود نداشت.

تاریخچه و تحولات ساختاری سازمان هیأت

حجت‌الاسلام‌ باباخانی در ادامه به ریشه‌های تاریخی فعالیت‌های مرتبط با هیئات مذهبی اشاره کرد و بیان داشت که این فعالیت‌ها، حتی پیش از تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی، سابقه‌ای طولانی داشته است. وی از شوراهای مذهبی که در دهه ۱۳۵۰ شمسی در شهرهایی نظیر همدان و کرمان با ابتکار خود هیئات مذهبی شکل گرفته بودند، یاد کرد و نقش شخصیت‌هایی مانند زنده‌یاد ایرج کامیاب در کرمان را در ساماندهی هیئات برجسته دانست.

رییس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی به تحولات ساختاری در سازمان تبلیغات اسلامی نیز اشاره کرد. وی توضیح داد که در ابتدا، متولی‌گری هیئات در قالب معاونت تشکل‌ها در سازمان تبلیغات انجام می‌شد. سپس، این معاونت به اداره کل تشکل‌های دینی و مراکز فرهنگی گسترش یافت. همزمان با این تحولات، مراکز دیگری نظیر مرکز توسعه فعالیت‌های دینی (متفاد) با هدف حمایت از مجموعه‌های شاخص و بنیاد دعبل خزاعی برای رسیدگی به پیرغلامان و مداحان اهل بیت (علیهم‌السلام) تأسیس شدند.

وی همچنین به چالش‌ها و پراکندگی‌های موجود در گذشته، حتی درون سازمان تبلیغات اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت که این مجموعه‌ها به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کردند. وی با اشاره به دوره ریاست حجت‌الاسلام‌والمسلمین خاموشی در سازمان تبلیغات اسلامی، از تلاش‌های وی برای انسجام‌بخشی و توسعه فعالیت‌ها قدردانی کرد و گفت: ایشان سازمان را از حالت یک سری مأموریت‌های پراکنده به یک ساختار منسجم و گسترده تبدیل کردند. اما نیاز به سازوکاری برای تداوم این انسجام وجود داشت.

حجت‌الاسلام‌ باباخانی ادامه داد: قبلاً مجموعه‌ها آنقدر مستقل عمل می‌کردند که حتی در دادگاه علیه یکدیگر شکایت می‌کردند؛ این طنز واقعیت سازمان بود.

ضرورت تأسیس «سازمان هیأت و تشکل‌های دینی»

وی در بخش دیگری از سخنان خود به ضرورت تأسیس «سازمان هیأت و تشکل‌های دینی» اشاره کرد و گفت: با توجه به گستردگی حوزه هیئات مذهبی که حدود ۲۰۰ هزار کنشگر و قریب به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی مردمی را شامل می‌شود، نیاز به توجه ویژه در حوزه‌های سیاست‌گذاری، مدیریت، حمایت و آموزش برای توانمندسازی هیئات وجود دارد.

رئیس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی افزود: ساختار پیشین سازمان تبلیغات اسلامی، با وجود تلاش‌ها، قادر به پاسخگویی به این حجم از نیازها نبود. در نهایت، با جمع‌بندی‌های صورت گرفته، اداره کل تشکل‌های دینی به سازمان هیأت و تشکل‌های دینی تبدیل شد تا بتواند به‌صورت متمرکز به مسائل فکری و مبنایی، توانمندسازی، سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری در حوزه هیئات بپردازد.

حجت‌الاسلام‌ باباخانی توضیح داد که سازمان جدید، تلفیقی از سه مجموعه پیشین (بنیاد دعبل، اداره کل تشکل‌های دینی و مرکز توسعه فعالیت‌های دینی) است. این سازمان دارای هیئت مدیره و هیئت امنای مستقل است و سیاست‌گذاری‌های آن توسط سیستم سازمان هیأت صورت می‌گیرد.

وی همچنین به شمولیت «تشکل‌های دینی» در کنار «هیأت» اشاره کرد و گفت: تشکل‌های دینی شامل کانون‌های فرهنگی تبلیغی و انجمن‌های اسلامی نیز می‌شوند که از جنبه نظارت و ماهیت صنفی با هیئات مرتبط هستند، و بسیاری از آنها نیز هیأت‌محورند.

برنامه‌ها و کارکردهای آتی «سازمان هیأت و تشکل‌های دینی»

رییس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی، در ادامه سخنان خود با اشاره به برنامه‌ها و کارکردهای آتی این سازمان تأکید کرد که هدف اصلی از تأسیس آن، توانمندسازی هیئات مذهبی و ایجاد یک بستر منسجم برای فعالیت‌های آن‌هاست.

وی به ضرورت توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برای ساماندهی هیئات اشاره کرد و گفت: امروزه نمی‌توان بدون سامانه‌های نرم‌افزاری و CRM (مدیریت ارتباط با مشتری)، ده‌ها هزار عضو را مدیریت کرد. سازمان تبلیغات در گذشته سامانه‌ای ناکارآمد و قدیمی به نام «طوبا» داشت که پاسخگوی نیازها نبود.

حجت‌الاسلام‌ باباخانی افزود: سازمان جدید به دنبال ایجاد یک سامانه جامع برای ثبت مشخصات، ارتباط مؤثر و ارائه خدمات به هیئات است.

رییس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی به اهمیت حمایت مالی و معنوی از هیئات اشاره کرد و گفت: سالانه حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان توسط مردم و هیئات در حوزه‌های مختلف مذهبی هزینه می‌شود. این حجم عظیم از فعالیت‌ها نیازمند حمایت جدی در حوزه‌های مختلف است.

وی بر لزوم برندسازی و کار بر روی چهره‌های شاخص حوزه هیأت تأکید کرد و افزود: سازمان در پی توسعه مبانی اندیشه‌ای و پشتوانه‌های فکری برای جریان هیأت است. 

حجت‌الاسلام‌ باباخانی همچنین به نقش سازمان در سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و آموزش اشاره کرد و توضیح داد که هدف، ارتقاء سطح کیفی فعالیت‌های هیئات و توانمندسازی مدیران و فعالان این عرصه است.

وی همچنین به نقش مهم هیئات در مناسبت‌های ملی و مذهبی، به‌ویژه راهپیمایی اربعین اشاره کرد و اربعین را نمونه‌ای از ظرفیت عظیم مردمی در حوزه هیئات دانست که سالانه حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان هزینه در پی دارد. سازمان هیأت و تشکل‌های دینی قصد دارد با برنامه‌ریزی و حمایت، نقش هیئات را در این مناسبت‌ها پررنگ‌تر کرده و از ظرفیت‌های آن‌ها به بهترین شکل بهره‌برداری کند.

رییس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی به چشم‌انداز یک سازمان پویا، فناورمحور و توانمند در حوزه حکمرانی فرهنگی اشاره کرد که با رویکردی جامع، به دنبال ساماندهی، حمایت، آموزش و سیاست‌گذاری در جهت ارتقاء جریان عظیم هیئات مذهبی در کشور است.